Geleen-Zuid onder de loep

Tien jaar geleden publiceerden we een zorgvisite over St. Odilia en St Jansgeleen, een toen spiksplinternieuwe opzet van 9 zorgwoningen voor 124 mensen met dementie en/of lichamelijke beperkingen op een welhaast oneindig groene vlakte met de naam St. Odilia. Op het terrein van 8,6 hectare stond ook nog een klassiek zorggebouw met de naam St. Jan. De zorgvisite uit 2012 leest u hier

We zijn benieuwd hoe het er nu is. En bovenal willen we de woonzorgvoorzieningen in een bredere context  bekijken, namelijk die van de hele wijk. Hoe kun je in en via de buurt en de wijk voorkomen dat mensen zorg nodig hebben, hoe kun je zorggebruik uitstellen, hoe kun je eenzaamheid voorkomen, hoe kun je  veerkracht, afleiding en zelfredzaamheid van de bewoners vergroten. Immers een klein percentage van mensen met een zorgvraag woont in een woonzorgcentrum; het merendeel van de mensen woont in eigen huis en buurt. We kijken dit keer dan ook vooral naar de naar buiten en omgeving gerichte zaken en niet naar de binnen woonkwaliteit van de bewoners.

Met buurtvisites hebben we de nodige ervaring opgedaan. Enerzijds omdat we tijdens onze 200 voorgaande zorgvisites altijd een zgn ‘rondje om het huis’ liepen juist om de verbinding met de omgeving te beschouwen.(de ervaringen waren daar overigens zeer wisselend op}. Anderzijds hebben we  buurtvisites in Amsterdam gedaan zoals op de Oostelijke eilanden, het Zeeburgereiland  en in Haarlem de wijk Schalkwijk.

Ontmoetingspotentieel nog steeds groot

Het is een snikhete dag waarop je eigenlijk je zo min mogelijk moet bewegen en met deuren en ramen dicht het huis zo koel mogelijk tracht te houden. Dat is voor ons geen optie. De auto wordt geparkeerd op een van de terreinen die voor dit doel niet te missen is. De mooie namen St. Odilia en St. Jansgeleen zijn in de ban gedaan en vervangen voor Glana Zuyderland. De associatie met een schoonmaakmiddel gaat wel even door het hoofd. De overkoepelende naam van de zorgorganisatie Orbis is Zuyderland geworden waaronder een ziekenhuis, 15 woonzorglocatiesen thuiszorg en 3 huizen van de wijk vallen. De nieuwe naamis de eerste verandering die we opmerken ten opzichte van 10 jaar geleden. Er is nu ook bij de verder kale entree (TIP plaats plantenbakken, zet een kunstwerk neer) een groot bord met de naam erop.

Helaas nog steeds geen verdere informatie over het terrein en het  bijzondere woonconcept, over dat het hele terrein ook vrij toegankelijk is voor de buurtbewoners en wat er allemaal beschikbaar is. Ook staat niet bij de slagboom en het toegangshek waarom dat er is. Nogmaals op de website staat het allemaal keurig, de bewoners hebben een sensor waardoor zij niet door het hek naar buiten kunnen maar wel alle  bewegingsvrijheid  op het terrein hebben.

Op de website van Zuyderland staat het wel allemaal: er is een multi-functionele tuin waartoe een beweegtuin, moestuin en miniboerderij behoren. Nu geven we eerlijk toe dat door de hitte wij niet de 8,6 hectare uit en te na hebben gelopen, maar in het zicht liggen deze mooie zaken niet. Kortom TIP, aan buiten-informatie en bewegwijzering, inclusief de afstanden in meters moet echt nog gewerkt worden om de goede intenties van openstelling voor en betrekken van de buurtbewoners verder concreet te maken.

TIP Neem dan svp mee de mooie vijver met fontein  ( een tip van ons uit de zorgvisite van  2012) maar bouw die ook uit met en tuinhuisje voor een schaduwplekje, een vissteigertje en mogelijk zelfs een klein strandje/pierenbadje. In 2012 adviseerden we ook, juist omdat er de luxe is van zoveel ruimte zoek connecties met sport en spel waarmee je op een natuurlijke manier de verbinding met de buurt maakt en bezoekers aan de bewoners wat te doen  geeft, zoals een tennisbaan, een volleybalnet, een openluchttheatertje, muurschilderingen zoals we later wel in de wijk aantreffen en bewoners wat te kijken. TIP In 2012 observeerden we ook al het nabij gelegen wat verwaarloosd aandoende winkelstrookje, wat zou het toch  goed zijn als je dit soort winkelruimtes op het Glana terrein aanbiedt. TIP  Want je kunt wel op je website schrijven dat het centrum van Geleen nabij is, maar dat is echt niet waar. Zelfs het  winkelcentrum Zuiderhof is voor de oudere mede mens echt wel een stief kwartiertje. We zien dat de entrees tot de nieuwe zorgwoningen waar zes tot zeven mensen wonen met een gemeenschappelijke woonkamer het beter doen. 

Verding met aanliggende eengezinswoningen wijkje 

Het eengezinswoningenwijkje pal naast Glana heeft een kinderspeelplaatsje  dat goed verbonden kan worden. Ook zien we een minibiebje voor een woning. Het zijn dit soort kleine dingen die het terrein van Glana nog goed kan gebruiken. TIP De bewoners van Glana zijn automatisch ook lid van buurtvereniging Klein Europa lezen we op de website. Geweldig en dat biedt perspectief om suggesties als bovenstaand ook verder met elkaar te bespreken en op te pakken. Het wijksteunpunt dat we nu nog steeds in een wat verborgen hoekje van de oudbouw van Glana op het terrein zagen zitten  kan daar vast de helpende hand bij bieden.

 

Huis van de wijk in hoekje in de oudbouw

Door naar de ‘oudbouw’. Het staat (nog) geheel los van de nieuwbouw in Park Glana. Van de buitenentree wordt je niet meteen in een goed humeur gebracht. We zien wel allemaal bouwactiviteiten in en om het gebouw. Vrolijk worden we van de mededeling op de website dat aan dit huidige gebouw, in de volksmond nog bekend als St Jan, balkons voor de cliënten en afdelingen worden toegevoegd. De binnen entree is niet anders dan tien jaar geleden. De gangen ook niet.

Bewegwijzering waar wat zit is niet duidelijk.  Het Huis van de wijk met  ervoor een stoffig folderrek kan veel prominenter. Het restaurant daarentegen straalt Limburgse gastvrijheid uit qua personeel en lekker eten.

Natuurlijk zien we liever echte en wat meer fleurige bloemen en planten. En ook de stoffenlampenkappen waar zo’n beetje alle woonzorgcentra in Nederland patent op hebben, zien we liever niet dan wel, maar tante Co die er digitaal staat om ons gelukkiger te maken krijgt van ons als bezoeker van het restaurant een positieve review.

 

 

Terugkomend op het Huis van de Wijk. Op de website van Zuyderland kun je vinden dat er vanuit Zuyderland drie Huizen van de Wijk in hun 15  zorg locaties zijn. Er staat een filmpje op en de tekst dat het Huis van de Wijk er is voor ouderen die thuis wonen. Dat zij een plek bieden om even uit te rusten en andere mensen te ontmoeten en aan diverse programma’s en activiteiten mee te doen. Mooie bedoelingen, evenwel als welwillende buitenstaander denken wij dat het dan toch wel heel anders moet situeren en equiperen. Het zit nu dus  in een grijze dooie hoek terwijl het een plek moet zijn die meteen midden in het  gebouw herkenbaar en aansprekend moet staan. Eigenlijk zit midden in het restaurant zo’n ruimte die je als een soort kiosk kunt inrichten.

 

De buurtwandeling

Hoeden en petten op om in de brandende zon de buurt te verkennen. Naast de jaren zestig eengezinswoningen, zien we klassieke vier etageflats en 12 hoge rechthoekige galerijflats.

Je kunt je voorstellen dat het een gemixte buurt is waarvan de bewoners niet per definitie met elkaar mixen. Een echt doordacht stedenbouwkundig patroon zie je er niet. Het ‘hart’ wordt gevormd door het blijkbaar in 2017 gerenoveerde winkelcentrum, Zuiderhof, dat je via een aantal  toegang ‘sleuven’ binnentreedt.

 

 

Maar voordat we bij Zuiderhof zijn vanaf Park Glana passeer je eerst een podocentrum en schiet het door je heen, dat is een functie voor op Park Glana, en het huis van de wijk en ook ’t Plenkhuis dat het wijkcentrum ondermeer herbergt, zou hierin moeten zitten.

Zo breng je meer levendigheid en verbinding tussen Park Glana en de rest van Geleen-Zuid. TIP Over het kleine winkelstrookje hebben we het al gehad. We passeren ook een braakliggend terrein op een hoek naast een openbare school.

We hopen dat er plannen voor de school zijn om die op deze vrije hoekplek te realiseren. De school heeft dan zicht op Park Glana en Park Glana op de school. Elkaar zien doet afstanden overbruggen om elkaar te ontmoeten. TIP En je kunt vervolgens in de openbare ruimte zoveel zaken combineren die de ontmoeting van jong en oud bevorderen zoals een beweegplein, buitentafeltennistafel, buurtmoestuin of boomgaardje. Maar wees ook attent op mogelijkheden die de mensen met een andere culturele achtergrond aanspreken. En met het oog op de klimaatsverandering, creëer schaduwrijke plekjes.

Het valt ons verder op dat er onderweg amper bankjes zijn. Park Glana heeft juist wel bankjes en nog wel die waarbij de mensen in een rolstoel of met een rollator niet naar de zijkant worden verwezen maar juist het middelpunt kunnen zijn.  TIP

In Zuiderhof zien we de Zuidkamer. We stappen naar binnen. Ondanks de vakantietijd is er geen drempel om naar binnen te gaan. Dat komt omdat van buiten en van binnen het alleen maar uitnodigend en fris en vrolijk is.

Zo zou je een Huis van de Wijk graag zien. TIP ’t Plenkhuis is zo’n typisch gedateerd multifunctioneel gebouw dat van zalencentrum tot wijkcentrum herbergt.

Het staat aan de voet van de 12 hoge galerijflat.  We begrijpen uit het Luuj Make Geleen Zuid, het  ambitiedocument dat de gemeente Sittard-Geleen met ZO Wonen heeft opgesteld dat ’t Plankhuis alsook de 12 hoge galerijflats zeker op het netvlies hebben staan. We zien een geweldig muurschildering op een van de galerijflats. Meer van dit soort grote en kleine street art svp. Maar ook vraag je je af, waarom is er en een Zuidkamer, en een ’t Plenkhuis, en een Huis van de Wijk…

De warmte maakt dat er weinig volk op straat is. En voor ons verder niet veel meer te zien. We hebben expres van te voren niet het Luuj Make Geleen-Zuid ambitiedocument gelezen om ons niet te laten beïnvloeden. Nu we aan het schrijven zijn geslagen gaan we er doorheen

Het ambitie- en evaluatiedocument van ZO Wonen en de gemeente Sittard-Geleen uit 2021 opgesteld door TMM

Geleen-Zuid is bouwkundig een lappendeken van etageflats, eengezinswoningen, veelal in rijtje en grote 12 hoge sociale huur galerijflats  Geleen-Zuid bestaat uit 2700 huishoudens met  5000 inwoners. Het gemiddelde jaarinkomen is 26.000 euro (cijfers 2018). De bevolking is bovengemiddeld oud; dit deel woont veelal in de eengezinswoningen. 55% van de inwoners heeft overgewicht, 51% van de bevolking een opleidingsniveau VMBO/MBO (NL 21%). 30% van de beroepsbevolking heeft een uitkering. 52 % voelt zich eenzaam, 15 % zeer eenzaam. De wijk consumeert behoorlijk wat zorg lezen we.

Het ambitie document beoogt dit te gaan veranderen. Gezonder, gezelliger, schoner en met name veiliger. En ontmoeting vanzelfsprekend maken. Het klinkt als muziek in de oren. Een prachtig voorwoord treffen we erin van de eerst verantwoordelijke wethouders en de bestuurder van ZOWonen. Jane Jacobs wordt direct aangehaald: mensen maken de stad. Als opgeleide sociaalgeografen met een loopbaan in het brede terrein van de zorg kunnen we dit natuurlijk alleen maar onderschrijven. Evenwel wij voegen eraan toe, de wijze van bouwen en van niet bouwen (de openbare ruimte) helpen erbij alsook een gereedschapskistje waarin ideeën zitten om bewoners samen met vakmensen die stad, buurt of wijk te doen maken.

Ambitie genoeg. Het hoe is nu aan de orde en we hopen met deze zorg voor de buurtvisite nog wat concrete input ervoor te hebben gegeven. Stedenbouwkundig zal men er wel uitkomen, maar hoe werkelijke de sociale doelstelling van veiliger, gezonder, duurzame ontmoetingen op eigen kracht van en met de bewoners te realiseren? De evaluatie van het wijkontwikkelingsplan uit 2019 stemt daartoe niet hoopvol. De versnippering van het sociale en zorgaanbod,  de focus van hen op aanbod en niet op voorzorg, de suboptimale bereikbaarheid en onvoldoende zichtbaarheid (bv het WMO adviesteam voor Geleen-Zuid zit in het Zuyderlandziekenhuis ipv midden in de wijk) zijn belemmerende factoren om er meters op te maken , ondanks de goede wil van allen. Helaas een probleem dat NL kenmerkt.

 

Maar het is evenzeer een durf van professionals en adviseurs om zelf concrete suggesties te doen van wat waar en hoe. De documenten die wij lezen zijn wel erg abstract en proces gericht. Met durf op inhoud kan Geleen-Zuid, ook door haar prachtige ligging waarbij van alle kanten het groene Limburgs heuvelland je oog kietelt, een fijne woon- en leef- wijk zijn.

 

 

 

 

Zorg voor de buurtvisite afgelegd op 24 augustus 2022

Uitgevoerd door

Hetti Willemse, hettiwillemse@publicarea.nl

Ad van Elzakker, advanelzakker@publicarea.nl

 

Stichting Thuis Voelen.

http://www.stichtingthuisvoelen.nl/

 

Met steun van de Facilicom Foundation. https://www.facilicomgroup.nl/nl/facilicom-foundation

 

Verzonden naar:

B&W Sittard Geleen, wethouder Leon Geilen

ZO Wonen, Janine Goderij

Zuyderland, Glana

 

 

Bekijk hier de video van wethouder Leon Geilen van de gemeente Sittard-Geleen: