Het platform ZorgSaamWonen ziet de belangstelling voor gemengd wonen groeien. Daarom organiseerde zij op 6 oktober een webinar ‘Gemengd wonen, recept voor leefbaarheid.’ Een impressie van het webinar kun je hier teruglezen.

Tegen de stroom in
Pieterjan van Delden, werkzaam bij Andersson Elffers Felix en auteur van het boek ‘Marginalisatie, meedoen in een complexe samenleving’, laat tijdens zijn presentatie een afbeelding zien van mensen in een roeibootje, die stormachtig weer trotseren. ‘Mensen die het niet makkelijk hebben in het leven, voelen zich zoals de mensen op de afbeelding: zowel binnen als buiten het bootje ervaren ze tegenwind.’ Het lukt hen moeilijk contact te maken met anderen. En die anderen houden contact af. ‘Als mensen sociale relaties verliezen of missen, dan neemt de kwaliteit van leven af. Dan treedt marginalisatie op’, aldus Pieterjan.  Volgens hem is het hebben van sociale relaties essentieel om grip te houden op het leven. Hij heeft op basis van onderzoek een model ontwikkeld dat zicht geeft op de relaties van mensen. Hij onderscheidt in het model twee typen sociale relaties, namelijk de persoonlijke relaties en de publieke relaties. De persoonlijke relaties, dus met familie en vrienden, bieden een mens geborgenheid, veiligheid en warmte. De publieke relaties, zoals met de arbeidsmarkt en instituties, vormen een brug naar de grotere wereld. Daarnaast zet hij in het model een derde element neer; de binnenwereld: hoe zit iemand in elkaar? Mensen ontwikkelen soms moeilijk gedrag wat het proces van uitsluiting versterkt. Dit moet dus doorbroken worden.

Buiten de deur
Dat kan volgens Pieterjan door verbindingen aan te knopen met de buitenwereld, zodat mensen het gevoel krijgen ergens bij te horen. De herstelacademie is daar een goed voorbeeld van, dat zijn ‘warme plekken’ waar mensen zich veilig voelen en lotgenoten ontmoeten. ‘Daarnaast is het aangaan van milde werkverbanden raadzaam. Zoals zorgboerderijen. Daar kunnen mensen meedoen terwijl er wel rekening gehouden wordt met hun beperkingen. Gemengd wonen projecten verschaffen mensen niet alleen een woonplek maar ook een plek waar mensen gezien worden en kunnen meedoen. ‘Wat ik nog mis is een link met milde werkverbanden.’ Hij zou graag zien dat bewoners van deze woonprojecten ook activiteiten buiten de deur gaan ontplooien om te voorkomen dat ze teveel in een afgesloten groep blijven leven en weerzin tegen de buitenwereld houden.

‘Ga het gewoon doen’
In de gemeente Nieuwegein zijn twee gemengd woonprojecten. Maaike Wielink, projectleider bij gemeente Nieuwegein, vertelt over Innbetween en Meanderpark. ‘Beide woonprojecten zijn anders. Dus ook onze rol als gemeente verschilt. Het blijft maatwerk.’ In beide projecten wonen verschillende doelgroepen samen. De bewoners van Innbetween wonen in een tijdelijk pand dat de gemeente huurt. ‘Samen met corporatie Jutphaas wonen zijn we bezig met het vinden van een definitief pand.’ Corporatie Portaal is eigenaar van Meanderpark. ‘Portaal heeft veel ervaring met dergelijke projecten en hun ervaring is meeverhuisd. Dat is prettig. We hebben afspraken gemaakt over de doelgroep, toewijzing en hebben samen opgetrokken bij het creëren van draagvlak bij bewoners. Ook betalen we samen met Portaal, Lister, de Tussenvoorziening en steunpunt Vluchtelingen Nieuwegein de community coach.’ Zij raadt andere gemeenten en corporaties aan om gewoon aan de slag te gaan met gemengd wonen projecten. ‘Dat klinkt eenvoudig, maar zoek partners die enthousiast zijn, denk je project goed uit maar blijf flexibel. Werk samen met huisvesters, zorgorganisaties en bewoners. Het kost tijd en aandacht maar het is de moeite waard.’

Het gaat niet vanzelf
Ook Erik Patist, adviseur leefomgeving bij Portaal, vindt dat gemengd wonen de bewoners veel oplevert. ‘Het belangrijkste effect is dat mensen gezien worden. Maar het gaat niet vanzelf. Zeker in het begin is er begeleiding nodig om mensen te activeren.’ Portaal heeft nu zes gemengd wonen projecten ontwikkeld en drie zijn in de maak.’ De projecten verschillen qua doelgroep. Soms wonen er statushouders samen met mensen uit de maatschappelijke opvang en reguliere huurders. ‘Afhankelijk van de zwaarte van de doelgroep maken we een verdeling. Als mensen uit de WLZ komen, te goed zijn voor Beschermd Wonen maar nog niet zelfstandig kunnen wonen dan kunnen ze bij ons wonen met 24 uurszorg, geleverd door de zorgorganisatie. Dan hebben we een minimum aantal bewoners nodig die deze zorg nodig hebben om het financieel rond te krijgen.’ Een goede selectieprocedure is belangrijk. ‘We hebben een website met informatie over de bedoeling, we organiseren een informatieavond. Daarna kunnen geïnteresseerden een motivatiebrief schrijven. Vervolgens vindt een selectiegesprek met twee professionals plaats. Zo vinden we geschikte bewoners.’ Zij organiseren samen activiteiten. ‘Iedereen moet meedoen, anders lukt het niet.’ Begeleiding en permanente aandacht blijft nodig. Je bent als corporatie nooit klaar. Daarom is het ook belangrijk dat je de extra kosten opneemt in de businesscase.’

Maatjessysteem
Dat het belangrijk is om goede begeleiding en permanente aandacht te hebben voor de gemeenschap komt ook naar voren uit het onderzoek van Iris Rook die bij Portaal haar afstudeeropdracht deed. Zij onderzocht hoe dergelijke woonprojecten van invloed zijn op de zelfredzaamheid. ‘Soms voelen bewoners zich alleen staan. Zij krijgen soms het gevoel dat de begeleiding taken op de bewoners afschuift.  Goede communicatie  helpt. Misschien is een app verstandig waar incidenten gemeld kunnen worden.’ Hoe bewoners de zelfredzaamheid ervaren, verschilt per persoon. ‘Een aantal bewoners gaf aan dat ze door het project weer in staat zijn deel te nemen aan de maatschappij.’ Op basis van haar onderzoek en de gesprekken met bewoners adviseert zij om een actief maatjessysteem op te zetten. ‘Koppel mensen op basis van gedeelde interesses aan elkaar.’ Verder raadt zij aan om goed na te denken welke doelgroepen je laat samenwonen. En om te investeren in goede voorlichting aan bewoners. De vier sprekers zouden het een logische stap vinden als gemengd wonen ook meer verspreid in buurten en wijken kan. Dat deelnemers niet in één complex maar gestippeld in de buurt wonen. De eerste experimenten lopen al.

Meer informatie:

https://www.tias.edu/kennisgebieden/detail/governancelab/detail/marginalisatie-meedoen-in-een-complexe-samenleving

https://www.zorgsaamwonen.nl/artikel/weer-meetellen-door-gemengd-wonen

https://www.zorgsaamwonen.nl/artikel/gemengd-wonen-steeds-meer-gemeengoed

https://www.zorgsaamwonen.nl/artikel/gemengd-wonen-geen-oplossing-voor-alle-problemen

https://www.hu.nl/onderzoek/publicaties/goede-buren-lessen-uit-gemengde-woonprojecten-in-utrecht

https://www.hu.nl/onderzoek/projecten/gemengd-wonen-lessen-uit-de-praktijk

Filmpje over Meanderpark https://vimeo.com/442073322