In Steensel verhuist het gemeenschapshuis naar een nieuwe locatie, waardoor er op het oude dorpsplein ruimte ontstaat voor nieuwe senioren- en zorgwoningen. Het was de organisatie Senioren Brabant-Zeeland die zich realiseerde, door maatschappelijke ontwikkelingen als de dubbele vergrijzing en de zorgtekorten, dat er ook iets moest worden gedaan aan zaken als zelfredzaamheid, het elkaar helpen en de rol van vrijwilligers. Daarom werd aan de, in de inleiding genoemde belangenorganisaties gevraagd om mee te werken aan een pilot om tot het visieplan te komen.

Lokaal Samenspel

In die samenwerking (met diverse andere partijen) kwam het onderwerp ‘eenzaamheid’ sterk naar voren. Dat is een zo groot en breed geschakeerd thema, dat de hulp werd ingeschakeld van het programma Lokaal Samenspel (dat het Oranje Fonds samen met Van de Bunt Adviseurs in 2024 afrondde). Hiermee worden lokale organisaties rond het thema zorg geholpen bij het versterken van de onderlinge samenwerkingsverbanden.
Opvallend is de brede vertegenwoordiging van diverse partijen in het visieplan:

• Stichting Dorpsraad Steensel
• Senioren Steensel
• Senioren Brabant-Zeeland (voorheen KBO Brabant)
• Huisartsenpraktijk Steensel
• Gemeente Eersel
• ZuidZorg (thuiszorg)
• Cordaad (welzijnsorganisatie)
• Adviesraad Sociaal Domein Eersel
• Woningstichting Zaligheden (woningcorporatie)

Het aantal van liefst negen partijen, met ieder hun eigen belangen, schetst de uitdaging om tot een gemeenschappelijke visie en uitvoering te komen. Waarbij onder meer rekening moet worden gehouden met de verschillen tussen formele en informele organisaties en met de kans dat een enkele betrokkene door persoonlijke omstandigheden wegvalt.
Lokaal Samenspel zet hiervoor zogeheten alliantiemanagement in. Hierbij werd in Steensel gevraagd om enkele ontwikkelopgaven te formuleren, specifiek gericht op het versterken en/of verstevigen van het samenwerkingsverband zelf en dat alles in dienst van de einddoelen uit het visieplan. De geformuleerde opgaven in de diverse samenwerkingsverbanden werden verder uitgewerkt in plannen en projecten, waarna er vervolgens systematisch(er) tussentijds is geëvalueerd, gereflecteerd en van daaruit bijgestuurd.

Samenwerking met gemeente

Nu het visieplan er in Steensel ligt, kijkt Tonny Haegens (bestuurder Dorpsraad Steensel en Senioren Steensel) met voldoening terug op het gehele proces. Over de inbreng van Lokaal Samenspel is hij met name tevreden in relatie tot de samenwerking met de Gemeente Eersel. Haegens: “De gemeente had geen visieplan met betrekking tot welzijn, wonen en zorg. Daarom verkeerden we wat betreft het thema eenzaamheid in onzekerheid of Eersel wel voldoende wilde meewerken. Achteraf gezien, hadden wij het plan nooit kunnen uitwerken zonder het Oranje Fonds.”

Van belang daarbij zijn de diverse ontwikkelfasen in het samenwerken, zoals de monitoring en evaluatie met een klankbordgroep. De inmiddels gepensioneerde Haegens, die gauw 24 uur per week voor de dorpsraad actief is, vertelt daarover: “We keken steeds opnieuw naar de wensen en uitgangspunten die de diverse organisaties hadden. Waarbij je telkens weer bekijkt waarom een organisatie er is ingestapt. En je hen vraagt of de voordelen die ze hierin zien, er nog steeds zijn. Het programma hielp ons ook enorm om het bewustwordingsproces bij de gemeente Eersel te vergroten. Dan ervaar je ook dat het Oranje Fonds een heel goede naam heeft. Dat zij met Lokaal Samenspel betrokken waren bij dit project, was voor de gemeente een eyeopener, zodat zij niet wilden achterblijven. Dat verstevigde het vertrouwen in het proces.”

Toegevoegde waarde

Haegens benadrukt specifiek de evaluaties die regelmatig plaatsvinden. “We zijn ons er dankzij Lokaal Samenspel heel erg bewust van geworden dat we elk jaar met alle partners twee keer bij elkaar moeten komen. En dat we daarbij vooral de nadruk leggen op de toegevoegde waarde van de diverse partijen. We merken nu in de implementatiefase hoe belangrijk dat is en zeker ook als we dat naar elkaar uitspreken. En ik moet zeggen dat het Oranje Fonds ons dat heel scherp heeft meegegeven.”

Naast de pilot in Steensel is Lokaal Samenspel dus ook toegepast in negen andere plaatsen, verspreid over het land. In het eindrapport over het programma wordt geconcludeerd: “Alle deelnemende samenwerkingsverbanden geven aan dat het gelukt is om gericht of op zijn minst gerichter te werken aan het versterken van de samenwerking. Er is sprake van een variëteit in de antwoorden, maar de onderliggende rode draad is dat alle samenwerkingsverbanden tijd en aandacht hebben besteed aan de proceskant tijdens start en uitvoering van het samenwerkingsverband. Denk daarbij aan heidagen, kennismakingsbijeenkomsten en andere activiteiten om elkaar beter te leren kennen. Daarnaast is er gewerkt aan praktische activiteiten, zoals samen (jaar)plannen, samenwerkingsovereenkomsten opstellen, organisatiestructuren ontwikkelen, projecten starten en - zoals al vermeld - regelmatig evaluatiemomenten inbouwen. Alle samenwerkingsverbanden hebben heldere beelden bij wat er versterkt is in de samenwerking en waar men - in navolging daarop - trots op is.”

Trots

Wat Haegens betreft geldt die trots een van de uitkomsten van de samenwerking in de vorm van vier bewustwordingsbijeenkomsten. Deze werden samen met Senioren Brabant-Zeeland georganiseerd en de gemeente was er ook bij betrokken. Op een bevolking van 1500 zielen waren er elke keer rond de 100 belangstellenden aanwezig. Haegens: “Bewustwording is één van de belangrijkste dingen voor je verder kunt gaan. Hierbij hebben we echt geproefd dat het visieplan een kompas is geworden voor het dorp. Dat was heel belangrijk. We hebben het heel breed getrokken en het ook over de jeugd gehad. Met de insteek dat de mensen zo graag en zo lang mogelijk op een veilige manier beschermd in Steensel willen wonen. Daarbij vroeg men zich in eerste instantie af hoe het dan met de toekomstige zorg moest gaan. Nu, bij de uitwerking en implementaties van het visieplan, zijn bewoners zich vooral bewust van een goed sociaal netwerk en omarmen ze het plan. Bovendien zorgde dit project voor een verdubbeling van het aantal leden van Senioren Steensel.”

Een andere opbrengst is in euro’s uit te drukken. Aanvankelijk was de inschatting, aldus Haegens, dat de uitvoering van het visieplan in de eerste jaren (met een dorpsondersteuner) zeker 100.000 euro per jaar zou gaan kosten. “Door de goede samenwerking, met onder meer de huisartsenpraktijk, en door vraaggestuurd in plaats van aanbodgestuurd te werken, kan er efficiënter zorg worden verleend en dat kan jaarlijks zeker 50.000 euro aan kosten schelen. Dat blijkt ook uit landelijke studies: bij een optimale samenwerking in deze opzet is voor een dorp als Steensel een besparing mogelijk van € 57.000 voor de eerstelijns gezondheidszorg en van € 68.000 voor de Wmo.”

Over de versterking van de onderlinge samenwerking concludeert het eindverslag van Lokaal Samenspel ten slotte dat het opvalt dat er vaak elementen van vertrouwen een rol spelen. Zoals meer weten van elkaar, meer begrip voor elkaar hebben, meer acceptatie van verschillen en meer openheid. Overall is het belangrijkste dat men trots is op de bereikte versterking van de samenwerking, waar men ook daadwerkelijk gericht(er) aan heeft gewerkt. Daarmee is er een directe correlatie aangetoond tussen de gedane ‘investering’ en het effect. Twee effecten die nog als extraatje ‘onverwacht’ optraden, waren een versoepeling of versnelling van het proces, en een vliegwieleffect, waardoor bijvoorbeeld meer partijen aanhaakten of andere projecten werden opgestart.

Het programma Lokaal Samenspel is eind 2024 afgerond. Benieuwd wat het Oranje Fonds voor jou kan betekenen? Het fonds steunt jaarlijks veel sociale initiatieven die vrijwillige zorg organiseren met financiële middelen, kennis en een netwerk. Ga voor meer info naar Oranjefonds.nl.

Lees ook:
Visieplan Steensel

Tekst: Ysbrand Visser
Beeld: Visieplan Steensel