Marion Verhey is niet voor niets, namens Zilveren Kruis, aanjager van Vertrouwd Thuis en actief voor de beweging van Zorg Naar Gewoon Leven. De werkzaamheden die ze daar vol overgave uitvoert, worden gevoed door haar ruime ervaring in de wijk- en intramurale zorg en haar actuele rol als projectleider Langdurige Zorg Thuis in de regio’s Zwolle en Midden IJssel. Langer thuis wonen staat daarbij steeds centraal, maar wel in een omgeving die nauw aansluit bij de behoeften van de betrokkenen.

Hond eet roze koeken

Ze illustreert dat laatste met een indringend verhaal van een man, wiens vrouw - die in huis álles regelde - overleed, nadat hij een herseninfarct had doorgemaakt. Marion vertelt: “De man wist zichzelf vervolgens heel slecht te redden en werd dikker en dikker, wat óók gold voor zijn hond. Het is zijn belangrijkste maatje en daarom was het: ‘Ik een roze koek, jij een roze koek’. Het onafscheidelijke duo verorberde de ene na de andere. De hond ging zo steeds slechter lopen, maar dat interesseerde hem niet. Hij zat natuurlijk zwaar in de rouw. Ook de rest van het huishouden werd schromelijk verwaarloosd en dus moest hij eigenlijk verhuizen.”

“We hebben daar toen eerst een leefondersteuner ingezet”, vervolgt Marion, “en zij achterhaalde wat voor deze man nu het állerbelangrijkste was: zijn hond. Zij is zich toen op de hond in plaats van de man gaan focussen. En vertelde hem: ‘Als die hond zo belangrijk is, moet je zorgen dat die nog heel lang blijft leven. Dan moet je hem gezonder laten eten, met bijvoorbeeld een eitje in plaats van een koek. Wil je zelf misschien ook een eitje? Zullen we eens een stukje met die hond gaan wandelen en hem samen uitlaten?’ Zo is die man uiteindelijk helemaal opgebloeid en twintig kilo afgevallen. Ze deden samen boodschapjes en zijn huis is weer gezellig gemaakt. En op een dag zegt hij zelf: ‘Ik wil graag dat het huis schoner is als jij komt. Zouden we een betere stofzuiger kunnen kopen?’. Deze man heeft nu voor zijn dagelijkse structuur nog steeds ondersteuning nodig, maar hij heeft heel veel zelf overgenomen en loopt zelf naar een ontmoetingscentrum. De focus verleggen naar de hond en zijn gezondheid lijkt heel klein, maar is natuurlijk heel groot; anders hij was opgenomen en doodgegaan.”

Uit het systeem

Dit voorbeeld van Marion schetst zonneklaar hoe je een schijnbaar hopeloze toekomst alsnog kunt ombuigen en kwaliteit van leven - en ook veiligheid - kunt toevoegen. Dat ze op dat spoor terechtkwam, heeft ‘even’ geduurd, vertelt Marion. “Ik ben als verpleegkundige in het ziekenhuis opgeleid. Daarbij was alles heel erg systematisch en via processen en procedures geprotocolleerd. En je moest luisteren naar de dokter. In die hokjes pas ik echter niet zo lekker. Ik ben meer van autonomie, eigenaarschap en professionaliteit binnen je eigen vakgebied. En dat je elkaar daarin kunt vertrouwen.”

“Ik heb vervolgens, in allerlei managementfuncties, lang in de wijk gewerkt. Eigenlijk vond ik dat het allermooiste. Daarna heb ik de overstap gemaakt naar de intramurale zorg. Elke keer als ik een nieuwe functietitel kreeg, stelde ik mezelf de belangrijke vraag: wat ga ik dan morgen anders doen? Iedere keer, in welke functie ook, deed ik hetzelfde trucje of werd ik geacht opnieuw een systeem te bedenken en dat te organiseren met nieuwe processen en procedures. De vraag is of dat ‘kwaliteit van zorg’ heet en of we daarmee levensgeluk voor onze bewoners creëren? Dat heeft gemaakt dat ik uiteindelijk heb gezegd: ik moet uit het systeemdenken stappen, want daar worden wij allemaal niet beter van.”

“Neem de verpleeghuiszorg, met acht tot tien bewoners in een kleinschalige woongroep met veel vrijwilligers en professionals. Het is er een enorm overprikkelde omgeving: de magnetron piept, de oven piept, de vaatwasser piept, de bellen piepen, telefoons gaan en de bewoners vragen terecht om aandacht. Voor sommigen is dat prima en zij leven daarbij op, maar mensen met bijvoorbeeld gedragsproblemen vaak niet; die willen rust. Al met al heb ik daarom tot op de dag van vandaag de verpleeghuiszorg niet gezien als de beste oplossing voor kwetsbare ouderen.

Levensgeluk

“Ik ben nu bezig om mensen anders te laten kijken naar de zorg. Dat wij stoppen met procedures voorop te stellen en met alles te medicaliseren, en dat we de zorgvraag gaan benaderen vanuit het dagelijks leven, de ADL. In de zorg zien wij die ADL als zijnde ‘wassen en aankleden’, wat dus gaat over twintig minuten per dag. Maar wat doe je in die andere 23,5 uur? Dat is eigenlijk waarover het moet gaan als we het hebben over langer thuis blijven wonen. Hoe zorg je ervoor dat mensen in die periode veel meer welzijn, welbevinden en zingeving ervaren? En daarmee veel meer levensgeluk? Zorgprofessionals en de maatschappij moeten anders gaan kijken naar het woord zorg en de zorg niet alleen zien als een medische oplossing.”

“De maatschappij moet zich realiseren dat we iets heel raars doen, maar zelf in de lead zijn om dat te veranderen. In een verpleeghuis gáán lang niet alle cliënten het beter doen. Een valincident is een belangrijke reden om iemand op te nemen, maar is dat beter? Je haalt zo een ‘oud eikje’ uit diens bekende omgeving met vaak overal steun eromheen. Wij denken dan dat de beschermde leefomgeving van een verpleeghuis veilig is. Maar dat is wel een omgeving die voor die oudere onbekend is. Met gladde vloeren, grote afstanden, onbekende mensen en veel overprikkeling. Dat is heel vaak helemaal niet beter, afgezien van sommigen waar het thuis echt niet meer kan of onveilig is.”

Juiste waarden

Die stellingname (met dilemma’s en oplossingen) is precies het onderwerp dat Marion zal aansnijden in haar sessie tijdens het Seminar Veiligheid & Vertrouwen (11 maart, Amersfoort). Marion daarover: “Wat zijn de grenzen van thuis blijven wonen? En hebben we daarbij de juiste waarden op ons vizier? Accepteren we levensrafels? Want vallen is natuurlijk niet fijn, maar soms hoort ‘geaccepteerd vallen’ wel bij het einde der levensdagen. En accepteren we dan dat we gaan zoeken naar de meest wenselijke oplossing die het beste past bij de klant, bewoner, omgeving of omgevingscontext? Of kijken we naar het systeem dat zegt: vallen betekent altijd dat je opgenomen moet worden in een verpleeghuis, waar we een sensor neerzetten. Er verandert dan echter niets aan je mobiliteit en dus val je dan nog steeds! Dat is waar ik nu de hele dag mee bezig ben, die bewustwording. Durven we uit dat medische domein te komen om onze rupsjes-nooit-genoeg los te laten? Lost de dokter alles voor ons op of gaan we kijken naar hoe wij zelf onze laatste duizend dagen in het leven willen doorbrengen?”

Profiel leefondersteuner

Het is interessante kost die Marion in haar presentatie op 11 maart gaat toelichten. En daarin komt natuurlijk ook het personeelstekort aan bod en de inzet van het juiste type zorgverlener. Marion: “Wij hebben het profiel van ‘leefondersteuner’ ontwikkeld en dat is eigenlijk de ouderwetse gezinszorg en alfahulp van vroeger ineen. Iemand die twee, tweeënhalf uur bij een bewoner is, die niets overneemt, maar toevoegt en vraagt wat zij zelf willen en kunnen doen. Wij hebben een onderzoek gedaan naar het profiel van de leefondersteuner en daaruit kwam vooral naar voren dat er weer tijd is voor aandacht en zingeving. Dat mensen weer kunnen praten over het leven, over hun geschiedenis en wat ze hebben meegemaakt. Alleen maar door de factor tijd en aandacht bloeien mensen weer op.”

Opmerkelijk is ten slotte ook de populariteit van die functie, besluit Marion: “Als we nu een vacature uitzetten voor een leefondersteuner, krijgen wij zo vijftig, zestig reacties! Als we echter een verzorgende of verpleegkundige vragen, krijgen we er maar één of twee. Er zijn dus echt veel mensen die ook deze maatschappelijke betrokkenheid hebben.”

Marion Verhey is een van de sprekers tijdens het Seminar Veiligheid & Vertrouwen (11 maart, Amersfoort); ontdek nu het complete programma of schrijf je meteen in.

Tekst: Ysbrand Visser
Foto (bovenaan): Shutterstock