We zitten bij Watsnjoe, een werkplaats in Tilburg waar zorgprofessionals, studenten, docenten en bedrijven bijeenkomen om aan de slag te gaan met innovaties in de zorg. Robert: “Dit is een plek voor en door professionals. Zorgorganisaties Mijzo, Thebe en de Wever, de initiatiefnemers van deze werkplaats, werken hier samen en met ketenpartners aan vernieuwing in de zorg en aan implementatie ervan in organisaties.” De drie organisaties doen dit in meerdere regionale samenwerkingsverbanden, legt Robert uit. “Het gaat om zorginnovatie in de brede zin. We doen van alles om met elkaar zorginnovatie aan te wakkeren en aan te jagen. Bijvoorbeeld nieuwe technologieën, producten, of sociale innovaties. Ook kijken we of we bepaalde processen wellicht slimmer of beter kunnen organiseren. Dat gaat domeinoverstijgend én regio-overstijgend.” Dan nog even over de naam Watsnjoe. “Dat betekent ‘what’s new’, maar dan op zijn Brabants”, zegt Robert met een big smile. Een passende plek om meer te leren over ZOHRA dus.

Thebe Leert & Innoveert

Robert van Berkel is, na jarenlang in de gehandicaptenzorg te hebben gewerkt, sinds vijf jaar werkzaam bij Thebe, een VVT-organisatie. Hij schetst meteen een belangrijk verschil tussen beide sectoren. “In de gehandicaptenzorg is men gewend om met de handen op de rug te werken en cliënten te empoweren. In de VVT-sector is het zorgen voor cliënten lange tijd het credo geweest. Maar als we de ouderenzorg toegankelijk en betaalbaar willen houden, moeten we anders gaan werken. Wij geloven dat mensen zo lang mogelijk regie over hun eigen leven willen hebben. Daarom is het onze bedoeling dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig en samen-redzaam blijven. Het liefste zonder, maar altijd met zo min mogelijk professionele zorg. Zowel thuis als in een woonzorglocatie van Thebe.”

De transitie van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’ heeft Thebe al ingezet, zo blijkt ook uit een interview dat wij vorig jaar hadden met Marian Frijters, strategisch adviseur bij Thebe. Maar men kijkt nu nadrukkelijk ook naar de fase ‘zorgen met’. Robert: “Met naasten van onze cliënten, met het sociale netwerk, met de community, met technologie en met anders opgeleiden. Zorgprofessionals zitten nog heel erg in het ‘zorgen voor’. Dat beeld moeten we kantelen en meer sturen op reablement van cliënten en zelfstandig worden. Daarom gaan we dingen anders doen. We leren vaardigheden (opnieuw) aan, zetten technologie en hulpmiddelen in en gaan de zorg meer in samenspel organiseren. Dit ondersteunen wij met Thebe Leert & Innoveert. Thebe Leert richt zich op de ontwikkeling van onze nieuwe en bestaande medewerkers; leren is immers voor iedereen. En met Thebe Innoveert werken we aan een optimaal innovatieklimaat.”

Zorgzame straten, buurten en wijken

De zorg in samenspel organiseren, vraagt om een brede blik op zelfredzaamheid en samenredzaamheid. Die richt zich niet alleen op de directe leefomgeving en het sociale netwerk van een cliënt, maar ook op de sociale infrastructuur van een buurt of wijk, vertelt Robert. “Vanuit nieuwe concepten, die passen bij wat een buurt of wijk nodig heeft om zich te ontwikkelen tot een vitale leefgemeenschap, willen wij mensen opleiden voor nieuwe rollen in zorgzame buurten en wijken. Die beweging vraagt om een andere mindset en vaardigheden van zorgprofessionals. En dat betekent dus ook iets voor de onderwijsinstellingen die onze zorgprofessionals van de toekomst opleiden.”

Herontwerp zorg en onderwijs

Als programmamanager is Robert verantwoordelijk voor zo’n 900 studenten die op jaarbasis bij Thebe stage lopen of werkervaring opdoen. Ze komen niet alleen met zorgkennis; het gaat ook om studenten die een opleiding volgen in techniek, businessinnovatie of bijvoorbeeld bedrijfskunde. Een mooie mix van talenten én kansen. “Met zes organisaties in de regio, te weten zorgorganisaties Mijzo, Surplus en Thebe, onderwijsinstellingen Avans en Curio, en Transvorm, het samenwerkingsverband van werkgevers in de zorg en welzijn, zijn wij gaan onderzoeken op welke manier professionals, studenten, zij-instromers of mensen met talenten in de derde levensfase een bijdrage kunnen leveren aan de zorgzame wijk.”

Maar hoe organiseer, ondersteun en versterk je een zorgzame buurt? En hoe leid je mensen daarvoor op? Vragen waarbij al snel duidelijk wordt dat dit een transitie in denken en doen vraagt van zowel zorgorganisaties als onderwijsinstellingen. Het woord ‘samen’ valt regelmatig. Robert: ”Samen anders werken, opleiden, leren en ontwikkelen. En dan gaan zaken stromen.”

ZOHRA

Zo ontstaat er een netwerk van ‘verbinders in wonen, welzijn, gezondheid, zorg en onderwijs’ dat zich inzet voor bloeiende zorggemeenschappen die samen ‘leven toevoegen aan de dagen'. ZOHRA, met ook een hoofdletter A voor Anders, omdat het écht anders moet. Andere mensen met andere wensen, maar ook andere betrokkenen, een andere tijdsgeest en andere mogelijkheden. Met ZOHRA willen organisaties inzetten op de kwaliteit van (samen)leven en op wat bewoners echt belangrijk vinden. Robert: “Het leven is veel meer dan zorg alleen. Met ons netwerk willen we ‘dat wat het leven voor iemand waardevol maakt’ naar boven halen en als kracht inzetten bij reablement of samenredzaamheid. Zo dempen we de druk op de zorg en maken we meer ruimte voor dat wat ons werk als zorgprofessional mooi maakt: contact, verbinding en liefdevolle zorgverlening.”

Onderdompelen in de wijk

Leren door te beleven, met elkaar en vanuit diverse disciplines. Dat is wat ZOHRA in een pilot in de wijk Slotjes in Oosterhout al heeft gedaan. Binnen 20 weken hebben deelnemers een tiendaags programma gevolgd. Hierbij werd in de ochtend in een masterclass een inhoudelijk thema bij de kop gepakt. ’s Middags gingen professionals vanuit de betrokken organisaties met de studenten op pad om met wijkbewoners te praten. Aan elk gesprek zat voor iedere student een opdracht gekoppeld, ingekleurd vanuit de kennis en opleiding van die student. Bijvoorbeeld studenten Mens en Techniek vroegen wat nodig is om de acceptatie van zorgtechnologie te vergroten. Robert: “Studenten krijgen bij ZOHRA als het ware een realtime spiegel voorgehouden. Dat kan een ander beeld opleveren dan wat zij in de opleiding ontwikkelen. Om bij het voorbeeld van acceptatie van zorgtechnologie te blijven. De opleiding schetst een lage acceptatie van technologie. Maar via ZOHRA komen ze in aanraking met mensen in de wijk die zorgtechnologie wel degelijk kennen en omarmen. Het werkelijke beeld is dan positiever dan ze op school te horen krijgen.” En daar ligt volgens Robert een uitdaging voor onderwijs en de maatschappij: de wereld en de ontwikkelingen gaan, met name voor grote onderwijsinstellingen, te snel en het curriculum loopt dan al gauw achter. “Studenten geven aan dat ze bij ZOHRA tijdens de eerste drie dagen al meer geleerd hebben dan in één semester opleiding. We verkleinen zo het gat tussen theorie en praktijk”, voegt Robert er nog aan toe.

Bestendigen

De pilot in Slotjes heeft tot een nieuwe, breed toepasbare methodiek geleid. Zo is voor deelnemers een algemeen ontwikkelingstraject, bestaande uit tien modules. Daarnaast is er de ZOHRA-waaier; een curriculum om soft en hard skill-competenties verder te ontwikkelen van zowel ZOHRA-deelnemers als van gemotiveerde wijkbewoners of naasten. Zo kunnen zij ook met hun talenten bijdragen aan een bloeiende zorggemeenschap. Praktijkorganisaties en onderwijsinstellingen verzorgen op hun beurt de inhoud van de waaier met kennis, kunde, dienstverlening en (deel)certificering. Zo kan het zijn dat met een kleine training al een lichte zorgtaak wordt opgepakt door bijvoorbeeld een buurvrouw met zorgtalent.

De ambitie is er om in het schooljaar 2024-2025 door te gaan met een nieuwe lichting studenten. Dit keer in drie wijken in Oosterhout en Breda. Robert: “We hebben met elkaar nog wel een noot te kraken wat betreft bemensing en daarmee ook met het benodigde budget. Maar iedereen is enthousiast over ZOHRA. Het is goed om met elkaar te constateren dat onder partijen de sterke wens leeft om ZOHRA te bestendigen. Om met elkaar ervoor te zorgen dat we zorgprofessionals aan ZOHRA verbinden. Hetzelfde geldt voor studenten en onderwijs. En dat we in de wijk talenten van derde levensfasers, naasten en mantelzorgers aanboren en verbinden.”

ZOHRA, met de hoofdletter A van Anders. En, als variatie voor dit artikel, de A van Altijd. Altijd studenten, zorgprofessionals en bewoners samen laten nadenken over, en laten werken aan zorgzame wijken. Zorg begint gewoon bij de mensen thuis. Het moet ook normaal worden dat je naar elkaar omziet, elkaar helpt. Daarbij gedragen door een goede sociale infrastructuur, techniek en, wanneer nodig, ondersteund door liefdevolle zorg.