Voor woonzorgcentrum Crabbehoven in Dordrecht is een totaalplan ontworpen voor een doe-, beweeg- en beleeftuin voor de buitenruimte nabij de horeca en de psychogeriatrische afdeling. In het voorjaar van 2020 is deze buitenruimte compleet opnieuw ingericht door BOERplay. Hier zijn o.a. de perken opnieuw aangeplant, paden aangelegd en seniorenbanken en moestuinbakken geplaatst. Tevens is een gedeelte toegevoegd waar dierverzorging, het verbouwen van fruit en groente, bewegen en rust & ontspanning centraal staan. In de zomer van 2021 gingen we opnieuw langs voor een interview met de directeur Bedrijfsvoering om te vragen naar de ervaringen met deze bijzondere beleeftuin.

Woonzorgcentrum
PZC Dordrecht staat al jaren klaar voor alle mensen uit Dordrecht met faciliteiten en diensten op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Zij bieden ouderen en kwetsbare mensen in de omgeving Dordrecht een thuis. Wanneer iemand afhankelijk wordt van zorg, helpt PZC Dordrecht bij de revalidatie zodat ze weer terug kunnen naar hun eigen huis. Maar als dit niet meer kan, bieden ze een veilig en warm thuis voor hen die dat nodig hebben. Met deskundige zorg en ondersteuning. Eén van de specialisaties is kleinschalige woonvoorziening voor mensen met dementie bij woonzorgcentrum Crabbehoven.

Draagvlak
Het tuinontwerp wat is gemaakt, is specifiek gericht op de vraag vanuit de zorgprofessionals én vanuit de bewoners zelf.  Tijdens inspraakmomenten werd advies gegeven over wat mogelijkheden zijn en wat haalbaar is. Zo wilden sommige bewoners graag een dierenverblijf met kippen en weer iemand anders wilde graag een vogelvolière. Juist doordat de bewoners zelf betrokken worden bij de verzorging van dieren, het onderhouden van de tuin en de activiteiten in de tuinkas is hier voldoende draagvlak voor. De tuin is letterlijk het middelpunt van alle activiteiten en wordt intensief gebruikt.

Samenwerking
Mark Vosselman, directeur Bedrijfsondersteuning, geeft aan hoe belangrijk een goede samenwerking is. “Je hebt in de beginfase al echt een kennispartij nodig die weet hoe je wensen kunt vertalen naar mogelijkheden. Niet alle wensen die naar voren komen zijn altijd even realistisch en op de langere termijn uitvoerbaar in bijvoorbeeld onderhoud. Een voorbeeld hiervan is het houden van dieren en de bijbehorende dierverzorging. Hierbij is het erg belangrijk dat hier voldoende draagvlak voor is onder de bewoners en vrijwilligers zelf om het onderhoud en de verzorging ook op langere termijn te kunnen waarborgen. Ook werd in het ontwerp geopperd om juist plantvakken vrij te houden om later nog beplanting te kunnen kiezen naar de wensen van bewoners zelf. Je ziet dat hier dankbaar gebruik van wordt gemaakt, aangezien deze lege plantvakken nu worden gebruikt voor de verplanting van gewassen uit de tuinkas. Het is fijn als er een partij bij aansluit die daar een realistische kijk op en verwachtingen over kan geven.”

Inrichtingsconcepten voor zorg
Voor deze inrichting van buitenruimte wordt een combinatie van verschillende inrichtingsconcepten voor zorg gehanteerd. Als eerste wordt gekeken naar de zorg die wordt aangeboden binnen de organisatie. En de visie die de organisatie voor ogen heeft en welke mogelijkheden dit heeft voor het gebruik van de buitenruimte. Hieruit volgt een plan van eisen, welke het uitgangspunt vormt voor het tuinontwerp. Zo heeft de locatie Crabbehoven onder andere een specialisme op gebied van dementiezorg, waardoor met name Down Memory Lane als inrichtingsconcept toepasbaar bleek. Echter zijn ook onderdelen van andere inrichtingsconcepten voor zorg meegenomen in het totaalplan, zoals Forever Young, waarbij fit zijn en blijven door beweging, centraal staat. Ook zintuigelijke beleving met Exploring Senses zit duidelijk verweven in de inrichting van de tuin, met geurende beplanting, fruitbomen, eetbare gewassen en een voelbord langs de activiteitenroute.

Versnelde ingebruikname
In 2020 is de buitenruimte onder handen genomen. De paden zijn gemakkelijker toegankelijk gemaakt, zitmeubelen geplaatst, er is kleurrijke en geurende beplanting aangelegd met extra perken langs de paden, een muziekprieel, tuinkas, waterornament en moestuinbakken op hoogte. In diverse plantvakken wordt groente en fruit geplant, die in de tuinkas zijn opgekweekt. Langs de paden staat zitmeubilair (BOERsenior banken) met een speciale ergonomische zit. Verder is er een beweegroute die door de tuin heen loopt, die met illustraties aangeeft welke oefeningen je kunt doen tijdens je wandeling. Tevens is er een jeu de boulesbaan, dierenverblijf en vogelvolière aangelegd. Dit alles is versneld gerealiseerd ten tijde van het COVID-19 virus, zodat de bewoners, die op dat moment geen bezoek mochten ontvangen, toch van een fijne buitenruimte gebruik konden maken. Het resultaat is een complete doe-, beleef- en beweegtuin voor de gehele zorgorganisatie.

Een jaar later
In juli 2021 gingen we opnieuw op bezoek bij het woonzorgcentrum. We spraken daar, tijdens een wandeling door de tuin, met Mark Vosselman over hoe de binnentuin is ontvangen en wat de ervaringen zijn. De tuin wordt veelvuldig gebruikt door de diverse afdelingen en bewoners van het woonzorgcentrum. Ook ontstaan er steeds nieuwe ideeën en er worden continue nieuwe activiteiten bedacht met de hulp van bewoners, begeleiders en zorgprofessionals. Deze activiteiten worden indien mogelijk geïntegreerd in het activiteitenprogramma, zoals beweegprogramma’s, culinaire en sociale activiteiten van het woonzorgcentrum.

“De centrale tuin wordt veelvuldig gebruikt en dat is waar we het natuurlijk allemaal voor doen. Alles in samenspraak met onze bewoners, vrijwilligers en zorgprofessionals en door te blijven volgen wat er speelt en waar behoefte aan is. Het is belangrijk dat men zich hier thuis voelt. Helemaal passend bij één van onze kernwaarden: ‘persoonlijk’. De persoonlijke verhalen die schuilgaan achter sommige elementen van deze binnentuin zijn hiervan een voorbeeld. Een jaar na de ingebruikname van de tuin merken we dat er nieuwe vragen spelen, nieuwe wensen en ideeën. En dat de natuur ons zo hard inhaalt dat er meer onderhoud nodig is. We kunnen het letterlijk bijna niet meer bijbenen. Hier gaan we ook mee aan de slag. Dat de tuin een fijne plek is om te verblijven, merk je aan de bedrijvigheid en de intensiteit waarmee de buitenruimte gebruikt wordt. Dagelijks begeven groepjes zich door de tuin als onderdeel van een beweegprogramma. Ook worden er diverse activiteiten georganiseerd in de tuin, zoals een potje jeu de boules, een etentje of muziekavonden. Behandelaars en activiteitenbegeleiders nemen de tuin mee in hun programma en gaan graag de tuin in met de mensen om van de omgeving te genieten.” geeft Mark Vosselman aan.

Onderhoud & beheer
Om de buitenruimte ook na de realisatie mooi onderhouden en bruikbaar te houden, is het verstandig om met regelmaat onderhoud en beheer aan de tuin te plegen. Hiervoor heeft PZC Dordrecht een onderhoudscontract afgesloten. Zo blijft de tuin voor de bewoners fijn om in te vertoeven en wordt er actie ondernomen als er extra nazorg nodig is of als er wensen voor de buitenruimte zijn.

Ruimte voor aanpassingen
Soms kan een kleine aanpassing een groot verschil maken in het woongenot. Een voorbeeld wat naar voren komt tijdens ons bezoek is dat een jaar na dato de tuinkas zo intensief gebruikt wordt dat vrijwilligers aangeven dat zij graag nog iets meer ruimte zouden willen hebben voor het verbouwen van hun eigen gekweekte groente en fruit. Hiervoor worden delen van de plantvakken vrijgehouden van beplanting zodat hier het groente en fruit kan worden verplant en kan groeien. Deze beleving en ervaring van de mensen die dagelijks gebruik maken van deze voorzieningen, is heel erg waardevol.

“Heel fijn dat we hier met de vrijwilligers en bewoners in de tuin kunnen werken. Mijn balkonnetje thuis staat al helemaal vol en hier kan ik volop genieten van het kweken en verbouwen van groente en fruit. Wat ik nog meer fijn zou vinden is dat we nog meer ruimte en materialen krijgen hiervoor, met nog wat extra plantenvakken. En dat meer groente en fruit wordt geoogst om te verwerken in de maaltijdbereiding, zodat we nog meer kunnen genieten van onze eigen gekweekte groenten en fruit.” Mevrouw Ram, vrijwilliger van de doelgroep NAH (niet-aangeboren hersenletsel).

Opdrachtgever: PZC Dordrecht
Locatie: Woonzorgcentrum Crabbehoven
Ontwerp & realisatie: VISSERgroen/BOERplay
Periode: 2020-2021
Beeldcredits: BOERplay
Tekst: Nathalie Broeders
Meer informatie project: Remco van de Berg