‘Bouwen, bouwen, bouwen. Dat was het advies van de commissie Bos uit januari 2020. Ouderen zijn niet altijd het beste af als ze blijven wonen in de woning waarin ze al wonen. Er is behoefte aan nieuwe woonformules die beter inspelen op de behoefte van ouderen. En daar kan veel variatie in zitten’, opent dagvoorzitter Daniëlle Harkes van het platform ZorgsaamWonen het seminar Woonformules en Slimme wijken. Het seminar vond op 9 juni plaats en is georganiseerd door het platform ZorgsaamWonen. Het was voor het eerst sinds de coronacrisis weer een fysieke bijeenkomst. Deelnemers en sprekers vonden het buitengewoon plezierig om weer ‘in het echt’ bij elkaar te komen en van gedachten te wisselen over de woonformules.

Boterham op de muur
‘We hebben door deze corona-periode allemaal ervaren hoe klein de wereld kan worden als je thuis zit’, zegt professor Masi Mohammadi van de HAN en TU/e. ‘Zo is het voor veel ouderen ook, zeker als zij beperkingen hebben. Met technologie, sociale en ruimtelijke oplossingen willen wij vanuit de hogeschool en universiteit prettige woonomgevingen helpen creëren.’ Zij streeft naar empathische woningen, dus ruimten die met de eindgebruiker kunnen meebewegen en de behoefte van mensen kunnen aanvoelen. In living labs onderzoekt zij met haar team de mogelijkheden. Zo staat er in Arnhem een modelwoning die mensen met dementie door het dagelijks leven kan begeleiden. ‘De woonomgeving neemt de rol van de mantelzorger over. Zo projecteren we in de woning een boterham op de wand als het lunchtijd is. We hopen dat de oudere dan een broodje gaat klaarmaken. ‘In de gemeente Waalre onderzoekt Masi met haar team en de corporatie, zorgorganisatie en gemeente hoe de inrichting van een slimme wijk kan bijdragen aan sociale cohesie en de gezondheid van kwetsbare bewoners. ‘En slim is niet alleen vanuit een technologische blik, maar het omvat deze vier elementen: Sociaal, Leefbaar, Innovatief en vooral Mensgericht.‘

Welbevinden vergroten
Corporatie Woonzorg Nederland doet mee aan de living labs. Twee onderzoekers kijken naar de woonconcepten van Woonzorg Nederland, hoe deze zich tot elkaar verhouden en of ze de zelfredzaamheid bevorderen.  In de brochure Innoveren in ouderenhuisvesting, samen op zoek naar nieuwe woonformules passeren diverse woonconcepten van Woonzorg Nederland de revue. Zoals  G’oud Geregeld, het hofje van Auguste voor mensen met dementie, het Blokkerhuis, een getransformeerd verzorgingshuis of compacte woningen voor stadsveteranen. ‘Uiteindelijk willen we tot ontwerprichtlijnen en strategieën komen voor gemeenschappelijk wonen voor ouderen in de huursector om de sociale cohesie te versterken en het welbevinden te vergroten’, zegt Willemijn Souren, senior Adviseur Strategie & Innovatie bij Woonzorg Nederland.

Van buurtkamer tot slaapkamer
Ook corporatie Talis is betrokken bij de living labs en verricht onderzoek naar gemeenschappelijke ruimten. ‘We hebben gemeenschappelijke ruimten in alle soorten en maten’, vertelt Elle van de Wall. ‘In de jaren tachtig waren er traditionele ontmoetingsruimten die vooral voor de eigen bewoners bedoeld waren. In de decennia daarna werden de ontmoetingsruimten groter en kregen een wijkfunctie, zeker in woonservicegebieden. We bouwden groot en flexibel dan was er altijd wel iets mee te doen maar toch zijn het nu ruimten die soms als een molensteen om onze nek hangen. Sinds de wetswijzigingen, de bezuinigingen en de inperking van het werk van corporaties door de Woningwet zijn ontmoetingsruimten weer kleiner geworden.’ Talis vindt de ontmoetingsruimten van belang om sociale cohesie te bevorderen en ontmoeting te faciliteren. ‘We kijken naar samenwerking met sociaal ondernemers en stimuleren bewoners om te participeren. Zo proberen we de ruimten te benutten en levendig te houden.’Bernell Herder, onderzoeker bestudeert welke ruimtelijke interventies nodig zijn om de ontmoetingsruimten beter te benutten en sociale interactie te vergroten. Hij heeft medewerkers van corporaties geïnterviewd. Zij zien het belang van de ruimten maar staan voor uitdagingen, zoals de financiering van de ruimte en het voldoen aan de regelgeving. Maar ook het realiseren van ontmoetingsruimten in bestaande bouw en de ouder wordende populatie. Talis zet in op flexibiliteit, zodat een ruimte makkelijk omgevormd kan worden. ‘Zo kunnen we een gemeenschappelijke buurtkamer omvormen tot een tweede slaapkamer.’

Bewegen en ontmoeten
Ontmoeten is ook een pijler in de ontwerpen van de HD groep. ‘Bewegen is een andere belangrijke pijler voor ons’, zegt Carolien Vermaas, directeur HD groep. ‘Meer bewegen begint met minder zitten. We bouwen niet voor zorg maar voor gezondheid.’  De woning moet uitnodigen om te bewegen maar ook de woonomgeving. Zij pleit voor een ruime entree, brede galerijen waar mensen rond kunnen lopen, een gemeenschappelijke tuin. ‘Plaats bij binnenkomst van een gebouw de trap vooraan zodat mensen uitgenodigd worden de trap te nemen.’ Zij adviseert om aan te sluiten op wat er al is, zoals  het aansluiten van een gebouw op een park, zebrapaden en olifantenpaadjes. Maak buitenruimte bruikbaar. Zo krijgt een sportveld dankzij de ontwikkeling van woongebouwen eromheen een bredere functie en wordt het intensiever gebruikt dan voorheen.  Ook raadt zij aan om verder te kijken dan de eigen locatie en de eigen organisatie. Zoek verbinding in de buurt, ook met partijen waar je normaal gesproken niet mee samenwerkt zoals MKB-bedrijven. Ga open gesprekken voeren en elkaar opzoeken. Dan pas gaan we innoveren.’

Meer informatie:

Brochure Innoveren in ouderenhuisvesting, samen op zoek naar nieuwe woonformules

https://www.zorgsaamwonen.nl/sites/default/files/users/user119/woonformules%20pdf.pdf

https://www.zorgsaamwonen.nl/expertpost/beweging-om-samen-te-werken