(door Nettie Bakker)

Verpleeghuizen kenmerken zich door alle zorg en welzijnsvoorzieningen in één gebouw. Nu er een enorme zorgopgave groeit met een gelijkblijvend aantal verpleeghuisplaatsen, verplaatsen steeds meer zorgtaken naar huis en de buurt. Hoe geef je dat vorm?

Het probleem en de urgentie zijn bekend: verzorgingshuizen zijn nagenoeg van de markt verdwenen, een toenemende zorgbehoefte moet plaatsvinden in de eigen woning, dan wel in de buurt en woonomgeving. “En ook daar spelen problemen als krimp en capaciteitsproblemen”, zegt Carolien. “Geen enkele (zorg)organisatie kan de problematiek alleen aan. Huisartsen lopen over. En ook de verpleeghuizen lopen tegen grenzen aan. Dan zijn partners cruciaal om in nieuwe zorg en -vooral - welzijnsbehoeften te voorzien.”

Van zorgvastgoed naar zorgzame leefomgeving

Ook stuit je al snel op vastgoed als het om zorg gaat, vervolgt ze. “En dan niet alleen het reguliere verpleeghuis. Zorgvastgoed is ook de locatie van de huisarts, een ‘Huis van de Wijk’ en toegankelijke woningen.” De fysieke omgeving biedt veel meer kansen om wonen met zorg te huisvesten, benadrukt ze. “Een voorbeeld: een leeg kantoorpand. Kun je daar iets meer bieden dan kantoorvoorzieningen? Wat is er al in de buurt? Kun je slimme combinaties maken? Als je zo kijkt, maak je met zo min mogelijk bouwen, maximaal gebruik van voorzieningen in de buurt.”

"We moeten eigenlijk niet eens meer praten over zorg maar over zorgzaam samenwonen. Over oog hebben voor elkaar en er voor de ander willen zijn." Carolien Vermaas, senior adviseur

Kijkt Carolien met een brede blik naar zorgvastgoed in de buurt, dan volgt Roger haar met een innovatie- en ICT-bril op. Sensoren in woningen en in de wijk herkennen bijvoorbeeld patronen van mensen en daarmee vooral ook afwijkingen. “Gaat iemand meer plassen? Signaal! Even naar kijken! Welk effect heeft verlichting in de buurt? Stel een buurtbewoner met dementie vindt zijn weg nog goed binnen een straal van twee kilometer. Gaat hij of zij daarbuiten, krijgt de mantelzorger bijvoorbeeld een bericht. Zo wordt iemand niet beperkt maar juist vrijheid op maat geboden. Ander voorbeeld is dat sensoren signaleren dat iemand niet goed in zijn vel zit. Dat kan resulteren in een oproep voor een luisterend oor of een knuffel van een geliefde uit het sociale netwerk.”

Maatschappijbreed

“Aan deze vormen van technologie moeten zorgorganisaties nog wennen”, merkt Carolien. “De zorg treedt op zo’n manier ook buiten de muren van een woning of gebouw. Daardoor kijken wij niet alleen meer naar zorgorganisaties, maar naar de bredere maatschappij. Hoe betrek je andere gebouweigenaren, vrijwilligers, scholen, buren, de supermarkt of een park? En is er een gebouw met veel ouderen, wat kunnen we ermee? Kan de huisarts daardoor blijven? Of juist komen? We kijken dus in grotere gebieden naar wat de meest geschikte samenwerking is voor een zorgzame leefomgeving.”

Vastgoed geschikt maken voor zorg

Carolien noemt de modulaire en volledige pakketten thuis, de MPT en VPT’s. Hiermee is verpleeghuiszorg thuis mogelijk geworden. “Deze intensieve zorg thuispakketten worden al wel toegepast, maar vaak niet als vastgoedonderwerp gezien. Ik ben het daar niet mee eens. Ook aan deze pakketten, die modulair starten en moeten kunnen uitbreiden tot volledige verpleegzorg thuis, zit uiteindelijk een vastgoedcomponent. Kan er in de woning goede zorg geleverd worden? Is er een ontmoetingsplek en zijn dagelijkse voorzieningen er op loopafstand? Je moet dat niet los zien. Ook al bouw je niet. Het gaat erom dat vastgoed geschikt is, of wordt, voor zorg in brede zin.”

"Met dit boek willen we laten zien dat we praktische kennis in huis hebben om de toekomst van zorgwonen vorm te geven in brede zin." Roger Boersma, strateeg en conceptontwikkelaar.

Nuchtere visionair

Zoals gezegd is Roger de man van de toekomst, van de innovaties en nieuwe technologie. Hij publiceerde vorig jaar het boek ’De Nuchtere visionair’. “Hoewel niemand weet hoe het echt zal gaan met ‘zorgwonen’, wilde ik wel een handvat bieden.” Het boek bestaat uit vier delen en start met de geschiedenis van de zorg vanaf de Grieken en Romeinen. Onderdeel hiervan betreft de geschiedenis van de wijkverpleging, de zorg in de buurt. “Later werd de zorg uiteen getrokken en nu zie je de trend weer terug naar zorg in de wijk.”

Het tweede deel behandelt de gevolgen van Corona. Roger: “Hiervan hebben we geleerd dat de focus in het zorgsysteem op veiligheid ligt en veel minder op de voor ons zo noodzakelijke ‘liefde’ en ‘affectie’.

In het derde deel worden actuele ontwikkelingen beschreven. Bijvoorbeeld de verschuiving van het medisch specialistische perspectief, naar een meer holistisch perspectief. Of de focus van symptoombestrijding naar preventie vanuit het gedachtegoed van positieve gezondheid. In het laatste deel schetst Roger de zorg in 2040. “Wat gebeurt er als je actuele trends doortrekt? Hoe ziet dat eruit? Jouw woning wordt jouw empathische leefomgeving. Die woning weet wie je bent, hoe het met je gaat en speelt er dynamisch en interactief op in. Zo weet het woningsysteem of je goed hebt geslapen, in welke stemming je bent en of je ontlasting goed is. En op basis hiervan geeft het systeem je tips of roept in geval van nood, hulp in. Zo kun je prettiger, veiliger en gezonder leven.”

“Met dit boek willen we laten zien dat we praktische kennis in huis hebben om de toekomst van zorgwonen vorm te geven in brede zin. Het is geen luchtfietserij.” De reacties zijn volgens Roger positief. Hij wordt regelmatig gevraagd deze ‘alertheid op de toekomst’ toe te lichten. “Het is niet alleen een boek en een handvat, maar vooral een vertaling van ons gedachtegoed en onze werkwijze.”

Brug slaan

Die alertheid op de toekomst, dat gedachtegoed en die werkwijze delen Roger en Carolien ook graag als partner van het platform ZorgSaamWonen. Carolien: “Als partijen bij elkaar zitten en elkaar begrijpen, kun je zorg en ambities delen en samen nieuwe doelen stellen. Bijvoorbeeld, een brug slaan tussen vastgoed en zorg en tussen ICT en zorg.” "Overigens", besluit Carolien, "we moeten eigenlijk niet eens meer praten over zorg maar over zorgzaam samenwonen. Over oog hebben voor elkaar en er voor de ander willen zijn.”

Het boek ‘De Nuchtere Visionair’ is hier te verkrijgen.