Arjan roept op om in te zien dat we verre van wijs met de aarde en met de samenleving omgaan. Mensen en de aarde raken uitgeput, schrijft hij. Onze manier van leven is volgens hem niet houdbaar. We moeten geestelijk groeien en volwassener worden. Onze samenleving is gebaseerd op een kenniseconomie, maar we moeten toe naar een wijsheidscultuur, stelt hij.

Niet alle ouderen zijn wijs

Arjan geeft meteen een winstwaarschuwing: niet alle ouderen zijn wijs. “Je wordt niet vanzelf ouder en wijzer. Ieder mens loopt gedurende het leven verwondingen op; door verlies, onmacht of grenzen waar hij tegenaan loopt. Wijsheid komt als je weet dat je schaduwkanten hebt en daarmee om leert gaan. Ze zeggen dan dat je ‘milder’ wordt. Het betekent vooral dat je weet dat elk mens gebrokenheid en gerommel kent. Dat geeft licht en ruimte, ook voor andere perspectieven.”

Vergeven

“Je zou kunnen zeggen dat 'wijs worden' betekent dat je het leven vergeeft dat het is zoals het is. Als je dat niet doet, blijf je streven naar controle en perfectie of vluchten in spullen, drukke bezigheden of verslavingen. Je loopt dan het risico dat je blikveld alsmaar smaller wordt, omdat alles op jouw voorwaarden moet gebeuren. Grote kans dat je dan een wrokkig of bitter mens wordt, je vaak tekort gedaan voelt en sterk de behoefte hebt om te oordelen over anderen.”

Grenzen

Het zou volgens Arjan helpen als mensen eerder aangekondigd krijgen dat ieder mens gedurende het leven tegen grenzen aan loopt en dat dat wel vervelend is, maar geen probleem en zeker geen falen. Juist die grenzen zorgen ervoor dat je verdieping krijgt in je leven en inzichten opdoet. In het leven moet je leren omgaan met je mindere kanten. Nu ligt de focus te veel op presteren en lijkt een grens een fout. “Veel jongeren kampen met een burn-out”, aldus Arjan. “Ze krijgen telkens de boodschap dat ze eruit moeten halen wat erin zit. Maar waarom moet iedereen excelleren? Je waarde als mens hangt toch niet af van prestaties?”

Rijkdom in het leven

Arjan heeft in groepen vaak het gedachte-experiment gedaan waarbij hij mensen vraagt om zich voor te stellen wat ze vanaf hun sterfbed als dé rijkdom in hun leven zullen zien. “Iedereen noemt dan liefde, vriendschap, kinderen, kansen op ontwikkeling, mooie en diepe ervaringen, soms juist in moeilijkere tijden."

Spijtlijst

Arjan noemt een Australische verpleegkundige die een top vijf publiceerde van dingen waar stervende mensen spijt van hebben:

5: Ik wou dat ik mezelf had toegestaan gelukkiger te zijn.
4: Ik wou dat ik contact met vrienden had gehouden.
3: Ik wou dat ik de moed had gehad om mijn emoties te uiten.
2: Ik wou dat ik niet zo hard had gewerkt.
1: Ik wou dat ik de moed had gehad om mijn eigen leven te leven en niet dat wat anderen van me verwachtten.

“Iedereen herkent dit rijtje wel”, zegt Arjan, “ook al ben je nog niet aan het sterven. Het kan zijn dat je je op een bepaald moment in je leven realiseert dat je niet bezig bent met de rijkdom in je leven. Dan is het tijd om andere keuzes te maken.” Als pastor ziet hij het als een taak van religie om je te helpen met het doorleven, met het ervaren van je leven en het helpen zien en creëren van een groter verband. En, met het geven van het gevoel dat je er niet alleen voor staat. "Religie biedt vaak rituelen die levensfasen markeren en heeft metaforen die duidingen kunnen geven aan wat je meemaakt.”

Meer dan je leeftijd

“Religie heeft aan belangstelling ingeboet door allerlei redenen”, erkent Arjan. “Ook door onkunde van kerken. Maar mensen kunnen zelf ook veel doen. Zoals het opzetten van kringen van mensen die echt naar elkaar luisteren. Het is een mooie manier om in deze gesprekken mensen uit te dagen om te vertellen wat zij te geven hebben. Waar hebben ze plezier in, wat kunnen ze anderen bieden?”

Hij vindt dan ook dat ouderen een duidelijker rol in de samenleving moeten innemen. “Jongere mensen krijgen met ouderen te maken als opvoeder of leraar, maar bijna niet als mens, als vriend of ‘tochtgenoot’. Het is zonde als we doen alsof oudere mensen vooral hun eigen plezier moeten nastreven, terwijl ze zo veel te bieden hebben. Alleen al omdat iemand die langer leeft, soms meer ziet. Zo klaagde ik eens mijn nood bij een oudere man. Hij luisterde aandachtig en zei toen: “Het is niet altijd leuk hè? Om een gevoelig mens te zijn”. Dat maakte dat ik een ander perspectief kreeg.”

Betekenisvolle momenten

Daarnaast benadrukt Arjan het belang van rituelen om betekenisvolle momenten te markeren. “Als een kind het huis verlaat, als een ouder iemand met pensioen gaat, een vrijwilligerstaak loslaat of verhuist: het zijn maar een paar voorbeelden van levensmomenten die de ziel raken. Ik herinner me een oudere man die van slag was na een verhuizing. Hij had alles goed geregeld, maar voelde zich ontworteld. Ik ben toen in gedachten met hem door zijn oude huis gaan lopen. Hij zag het voor zich. Hij heeft het huis bedankt voor alle fijne jaren en de nieuwe eigenaren gezegend. Zo kon hij ontroerd zijn oude plek loslaten en gaan wennen aan zijn nieuwe flat. Ik denk dat we elkaar met kleine en grote rituelen meer kunnen helpen om met transities in het leven om te gaan.”

Concluderend stelt Arjan dat veel mensen vastlopen in hun levensvragen omdat ze te weinig te horen krijgen dat geploeter deel is van hun menselijke ontwikkeling. Terwijl er een hoopvol element in zit: “Ongemak, het niet weten, verdriet, het hoort allemaal bij het leven. Als je ouder wordt krijg je vaak een bredere blik en word je meer ontspannen. Als je het even niet meer weet, kun je dat ook zien als een nieuw startpunt. Het leven reikt je iets nieuws aan.”

Meer weten? Kijk voor meer informatie op arjanbroers.nl. 

Ben jij als partner of bedrijfslid aangesloten bij ZorgSaamWonen? Kom naar de expertmeeting op 25 november.