groupLid worden

Het is vandaag, 4 juni, nationale opa en oma dag. Deze dag is nog niet zo bekend maar we vieren dit in Nederland al sinds 2004. Het doel van de dag is om extra aandacht aan opa’s en oma’s te geven en onze waardering uit te spreken. Ik las het toevallig en merkte dat ik begon te glimlachen. Ik vind het mooi dat er zo’n dag is waarop ouderen in het zonnetje worden gezet. Ook de ouderen die geen opa of oma zijn. Omdat ouderen een grote rol spelen in de samenleving, maar deze rol niet altijd op waarde geschat wordt. En dan hoop ik dat op deze dag én alle andere dagen ouderen gezien worden in al hun verscheidenheid. De beeldvorming mag wat mij betreft een stuk positiever realistischer. En dat lukt alleen goed als generaties met elkaar in contact komen en blijven komen.

IJsje eten
Mijn fascinatie voor ouderen komt ook door mijn goede band met mijn grootouders. Zij hadden als echte Amsterdammers een stacaravan in Egmond aan zee. Ik heb daar mijn eerste stapjes gezet. Iedere zomervakantie brachten we door bij opa en oma. Dan gingen we naar het strand en met opa een ijsje eten bij ‘de Italiaan’. Die Italiaanse ijssalon bestaat overigens nog steeds en ik haal daar minstens één keer per jaar een ijsje bij de oude Italiaanse dame. Opa rookte ook stiekem: iedereen wist het maar opa wist niet dat wij allemaal op de hoogte waren van zijn verboden hobby. In mijn herinnering was de camping vergrijsd. Met de ene oude buurman, ome Wim, speelde ik een potje schaak, met de andere oude buurman, ook al een Wim, een potje dart en met de buurvrouw, tante Greet keek ik naar de mooie tuin en leerde over rozen. Die bruikbare kennis heb ik nog te weinig toegepast, bedenk ik me nu als ik naar mijn slecht onderhouden tuin kijk. Met opa gingen we vaak in de duinen fietsen. En zwemmen in zee. Opa zwom voorop en ik vlak achter hem zodat hij de eventuele kwallen kon wegjagen. En als opa op het strand in slaap viel en keihard snurkte hadden mijn zus en ik de grootste lol. Oma was intussen aan het koken en vertelde ‘s avonds spannende, waargebeurde verhalen over haar armoedige jeugd in het centrum van Amsterdam. Over hoe ze met tien kinderen één bad deelde. Nouja, een wastobbe. Onvoorstelbare verhalen. 

Voor geen goud
In de andere seizoenen bezochten we opa en oma in hun huis in Amsterdam. Letterlijk drie hoog achter. Maar ze vonden het er heerlijk. Oma kon naar de bingo en ging dagelijks naar de Dappermarkt. Opa haalde haar op om de tasjes vol boodschappen naar huis te slepen en hij slenterde de rest van de dag al heimelijk rokend door de stad  op zoek naar herinneringen. En daarna lekker hangen met leeftijdgenoten op het Waterlooplein. Soms ging ik met opa naar een museum of terrasje. Dat vond hij fijn en dan had ie weer wat te vertellen aan zijn oude hangmaatjes. Hij kon ook veel verhalen vertellen over Amsterdam van vroeger. Zij waren domweg gelukkig in de stad. En hielden elkaar in balans. Nooit de stad uit! Voor geen goud, zeiden ze in koor. Gelukkig hoefde dat ook niet en wisten ze met moeite de trappen op en af te gaan en in hun vertrouwde buurt haring op zaterdag te halen, brood bij de bakker en bloemen bij Cor op het plein.

Auto inclusief oma
Ook met de oma’s van mijn man had ik fijn contact. Oma uit Zuid-Limburg woonde tot haar 99e zelfstandig in een veel te groot huis vol gevaarlijke draadjes, kleedjes, er was geen warm water. Ze maaide iedere ochtend het gras om zes uur ’s ‘s ochtends tot afgrijzen van de buren. Ze was niet van plan te verhuizen want ze had de kerk en kapper om de hoek. Ze had een auto, maar geen rijbewijs. Je mocht de auto lenen, inclusief oma. Zo kwam ze nog eens ergens namelijk. Ik vond haar geweldig en gebruik haar nog altijd vaak als voorbeeld tijdens lezingen over tijdig verhuizen Zij heeft dat namelijk nooit gedaan maar is in een absoluut senior-onvriendelijke woning toch gelukkig en heel oud geworden. De andere oma uit Zevenaar liet mij altijd blijmoedig handwerkjes zien. Ik kan zelf absoluut niet knutselen maar vond het altijd interessant wat zij wist te haken en breien. Ze genoot van het leven, van haar kaartavondjes en clubjes en kon geweldig fluiten. En maakte heerlijke taarten. En ook zij heeft het nodige verdriet meegemaakt. Ik bewonder de levenskracht en veerkracht van al die opa’s en oma’s.

Koffie met teveel melk
Nog verlang ik naar de koffie met veel te veel melk bij de oma’s, naar de ijsjes op het bankje aan zee met opa, naar de verhalen van vervlogen tijden. Zij vroegen altijd met belangstelling naar mijn leven maar konden het steeds slechter volgen. Op het laatst vroeg mijn opa alleen nog: ‘Geen moeilijkheden? Houden zo!’ De opa’s en oma’s zijn al jaren geleden overleden maar hebben mijn liefde voor de ouderen aangewakkerd en dat is nooit meer weggegaan. Ik associeer ouderen vooral met kracht, wijsheid, ervaring en warmte. Dat komt echt door de fijne band met mijn grootouders en andere ouderen. Het is heerlijk om te zien dat mijn eigen kinderen op hun beurt ook een leuke band, op eigen wijze, hebben met hun opa’s en oma’s. Contact tussen generaties is belangrijk en waardevol. Het over en weer van elkaar leren. Vooral als dit op natuurlijke wijze gaat. En het is niet altijd rozengeur en maneschijn. 

Meer leef-tijd
Op dit moment heb ik een schrijfmaatje, via het ouderenfonds geregeld. Ouderen die behoefte hebben aan post konden zich melden. Dat leek mij leuk want ik ben ook dol op kaarten en brieven. Leuke afwisseling naast al die pakketjes. Al is zij wat jonger dan mijn opa en oma, het handschrift, de woordkeuze en gedachtengoed doen me sterk aan mijn eigen opa en oma denken. Dan komen oude herinneringen boven. We beleven allebei veel plezier aan dit contact. Ik hoop dat iedereen ziet dat ouderen divers zijn, dat ze net als jij en ik zijn alleen met wat meer leef-tijd, met meer historie dan toekomst over het algemeen. Maar dat ouderen van enorme waarde zijn voor de samenleving. Goed om er vandaag extra bij stil te staan. En ons vanaf morgen weer verder in te zetten voor een samenleving voor alle generaties. 

www.ouderenfonds.nl/schrijfmaatje
www.verbindingsfestival.online/ met sessies over ouder worden in de stad
www.opanoma.nl/opa-en-oma-dag/10484/

“Groener leven” en dan met name “Groener zorgen” is het uitgangspunt voor Peter Engering, Productmanager Zorg, werkzaam bij BTL (part of idverde).

‘De buitenruimte wordt vaak als sluitpost gezien, terwijl het erg belangrijk is voor het welbevinden van werknemers, bewoners, patiënten en hun familieleden’, zegt Peter. ‘Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt het positieve effect van een groene omgeving op het welzijn en gezondheid van mensen.’ Peter heeft als persoonlijke missie om groen in te zetten om de leefomgeving van mensen te veraangenamen. Tevens is Peter een groot voorstander voor een duurzame en gezonde omgeving.  Een groene zorgomgeving is niet alleen goed voor onze gezondheid, groen levert ook een belangrijke bijdrage  bij het oplossen van waterproblematiek, klimaatvraagstukken, het vergroten van biodiversiteit en natuurinclusief bouwen. ‘We krijgen steeds warmere zomers dus is het belangrijk om hittebestendig in te richten. Een groene omgeving zorgt voor verkoeling, juist in een omgeving waar veel kwetsbare personen zijn zoals een ziekenhuis of zorginstelling. Genoeg groen is voor iedereen prettig. De waarde van vastgoed stijgt als de buitenruimte groen en goed is ingericht.’ 

Bewustwording groeit
Peter is tevreden over de toenemende aandacht voor een groene omgeving. ‘De bewustwording groeit’. Het begrip ‘healing environment’ is al een paar jaartjes oud, maar nog steeds heel erg actueel. De natuur, bloemen en planten dragen bij aan een sneller herstel van mensen. ‘10% meer groen, zorgt voor 10 % minder gezondheidsklachten. Het voorkomt zorg en mensen genezen sneller. Wij worden beter door groen.’ Groen zorgt voor ontspanning, nodigt uit tot bewegen en  zorgt voor ontmoetingen. Zo zal zorg personeel in een groene omgeving, die is aangepast op de zorg, ook veel sneller naar buiten gaan om daar de zorg te verlenen.  Bezoekers van de cliënten en patiënten voelen zich ook prettiger in een groene omgeving. Als bezoekers tegen bewoners zeggen dat ze zo’n mooi uitzicht hebben en dat het zo groen is dan voelen bewoners zich ook meer tevreden met hun plek. 

Maatwerk
De inrichting van de buitenruimte is wel maatwerk, volgens Peter. ‘Net als zorg op maat, is het ook groen op maat. Je moet goed kijken naar wat je waar neerzet. Rekening houden met de gebruiker. Cliëntenraden, het zorgpersoneel en andere betrokkenen  denken goed mee en leveren waardevolle input om de inrichting optimaal aan te laten sluiten bij de gebruiker. Tot nu toe wordt nog te weinig gekeken naar de omgeving van een gebouw.  Dat is volgens Peter een gemiste kans. ‘De buitenruimte moet matchen bij het gebouw. Stenen leven niet, mensen en planten wel.’ Gelukkig kijken steeds meer zorgorganisaties naar de buitenruimte en schakelen zij BTL in voor de (her)inrichting van zorglocaties. Zo heeft BTL vele bestaande locaties omgevormd tot prettige buitenruimtes. ‘Het gaat bijvoorbeeld om het inrichten van de buitenruimte met een vlindertuin, beweegtoestellen, geurende beplanting, ervaringspaden en moestuinen.’ En telkens is er aandacht voor veiligheid, toegankelijkheid en of het bijdraagt aan het genezingsproces.

Zorgconcept
BTL heeft drie werkmaatschappijen die elkaar goed aanvullen: BTL Advies, BTL Realisatie en BTL Bomendienst. BTL heeft zich bij het platform ZorgSaamWonen aangesloten. 

We zijn aangesloten bij het platform omdat BTL ervaart dat de waarde van groen in de zorg erkend wordt. BTL kan met haar kennis en ervaring dit vertalen naar de inrichting van de buitenruimte.
De zorgsector is een speerpunt binnen BTL. Zowel voor de aanleg en herinrichting als om het onderhoud van het groen bij zorgorganisaties. ‘We hebben een ZorgConcept ontwikkeld die we gebruiken als onderlegger voor onze adviezen. We richten ons op  zorginstellingen en ziekenhuizen. Momenteel zijn we ons Zorgconcept aan het vernieuwen. Peter  benadrukt dat het belangrijk is om in een vroeg stadium betrokken te worden bij de planvorming. ‘Zeker in de zorg helpt het vroegtijdig samenwerken met een architect of adviesbureau om samen de juiste inzichten te ontwikkelen rond het financieel aantrekkelijk bouwen, het behoud van de aanwezige ‘schatten‘ van de natuur, om het buitenterrein naadloos te laten aansluiten bij de zorgbehoefte van de instantie, en de inrichting van de buitenruimte op wetenschappelijk gronden vorm te geven. Dat is wat wij “Groener zorgen” noemen.’

Meer weten? Neem contact met Peter of bezoek de website: www.btl.nl/branches/groener-zorgen/
 

“Verdiep je in ouderen en je ziet een groep leuke, diverse mensen. Beschouw ze als individu en niet als een groep. Als je daar goed op inspeelt zie je een interessant marktsegment.” Aldus Daniëlle Harkes. Ze is expert op het gebied van wonen, zorg en ouderen. Op Building Holland is zij één van de keynotes met haar verhaal over slim en vitaal gezond ouder worden in een vitale woonomgeving.

Wat ga je vertellen op Building Holland?
“Ik ben geïnteresseerd in de vraag hoe ouderen vitaal oud kunnen worden in een vitale omgeving. Dat gaat veel verder dan bouwkundige aanpassingen of een traplift in de eigen woning. Mensen functioneren ook daarbuiten. Als je van een woonwijk een vitale omgeving voor ouderen maakt, heeft iedereen die in die wijk woont daar iets aan. Eén van de vragen is: heb je voldoende mogelijkheden om te bewegen in de wijk.”
 
“We willen altijd zo snel mogelijk van A naar B. Misschien moeten we daarin vertraging aanbrengen. Beperk de ruimte voor auto’s en vergroot de ruimte voor voetgangers. Zet bankjes neer op plaatsen waar iets te zien valt. Een goed voorbeeld is een zorgcentrum voor mensen met dementie met uitzicht op een schoolplein. Dat is slim. Mensen blijven op die manier integraal onderdeel van hun omgeving.”
 
“We hebben ook te maken met een veranderend klimaat met meer hittedagen. Zorg dat er in de wijk voldoende schaduw is. Zorg voor water. Zorg voor plekken waar het koel is. Ook dat is onderdeel van de vitale wijk. Je zorgt ervoor dat mensen kunnen blijven functioneren. Dit is natuurlijk niet alleen maar prettig voor de ouder wordende mens, maar voor iedereen.”
 
“Naarmate mensen ouder worden krijgen ze te maken met functieverlies. Je ziet minder, hoort minder, loopt wat minder makkelijk. Juist dan heb je behoefte aan overzicht. Die vind je niet in de shared ruimtes, waar niet duidelijk is wat fietspad, stoep of weg is. Daar zouden we eens goed naar moeten kijken. Dit geldt overigens ook voor woonerven en binnensteden. Probeer eens met een rolstoel door het centrum te rijden. Dat wordt met al die verkeersborden en terrassen een soort expeditie.”

Klinkt beroerd allemaal?
“Zo is het niet bedoeld. Nederland is een kei in het inrichten van woonomgevingen. Ik was een aantal jaar geleden in de Verenigde Staten om over dit onderwerp te praten. Daar ligt het net wat anders. In veel gebieden zijn niet eens stoepen. Dat neemt niet weg dat er ook in Nederland altijd ruimte is voor verbetering.”
 
“Een ander voorbeeld. De Rijksbouwmeester heeft een prijsvraag uitgeschreven. Architecten werden uitgedaagd na te denken over de vraag hoe de vitale wijk eruit ziet. Daaruit kwam ook naar voren dat het slecht gesteld is met de beschikbaarheid van openbare toiletten. Die beschikbaarheid is belangrijk voor oudere mensen. Die toiletten moeten onderdeel zijn van een breder plan met looproutes, voorzieningen voor mensen om elkaar te ontmoeten en rustpunten om even bij te komen. Het gebeurt nog wel eens dat straatmeubilair zo maar even ergens wordt neergezet met uitzicht op niets. Ik vraag me dan af: wie zou hier nou willen gaan zitten.”

Dat is de buitenomgeving, hoe zit het met de woonvormen?
“Vroeger was het overzichtelijk: eigen huis, seniorenwoning, aanleunflat, verzorgingshuis, verpleeghuis. Dat past tegenwoordig niet meer. Mensen zijn geen eenheidsworst, woonvormen tegenwoordig ook niet meer. Je ziet een grote diversiteit aan vormen ontstaan. Wie het leuk vindt te wonen tussen mensen met verschillende leeftijden, kiest de meergeneratiewoning. Wordt je netwerk te klein, dan kies je een woonvorm die nieuwe contacten ondersteunt. Dat is het thuishuis. Wil je samen met anderen actief aan de slag, dan is het moderne hofje daar geschikt voor. Kun je samen de tuin onderhouden.”

Lees ook: 'Van levensloopbestendige woningen word je snel oud'

Dan heb je ook nog mensen die zorg nodig hebben….
“Er zijn ook woonvormen met zorg op de achtergrond; pas als je het nodig hebt merk je dat het er is.. Het is tegenwoordig niet meer zo dat mensen preventief kiezen voor een woonzorgcentrumwaar zorg beschikbaar is voor het geval ze die over een aantal jaren nodig hebben. Als je die zorg niet nodig hebt, weerhoudt dat mensen ervan zo’n woonvorm te kiezen. Mensen willen nog wel een keer verhuizen, maar wel vanuit een positieve stimulans, niet vanuit de eventualiteit dat ze later zorg nodig hebben. Dan blijven ze net zo lief zitten waar ze zitten. Ze zijn honkvast, al begint dat langzaam te verschuiven.”

Dat wordt nog een hele klus om dat allemaal voor elkaar te krijgen?
“Al deze woonvormen vind je her en der door het land. We zouden moeten versnellen en opschalen om die op andere plekken te realiseren. De voorbeelden zijn er, de massa nog niet. Er is een taskforce opgericht die de komende twee jaar gemeenten gaat stimuleren om te inventariseren hoeveel ouderen er zijn en hoeveel behoefte er is. Als je dat weet kun je prestatieafspraken maken met woningbouwcorporaties en zorgorganisaties en kun je het gesprek aan met (institutionele) beleggers en ontwikkelaars.”

Dit interview is gepubliceerd in het kader van Building Holland, waar Daniëlle Harkes zal spreken op een keynote. 
Lees meer over Building Holland >>

ZorgSaamWonen zelf organiseert op 23 juni het seminar Vitaal Ouder Worden in een Vitale Woonomgeving. 
Lees meer over dit seminar en meld je aan >>

Onze expert, professor Jan Latten vertelt in deze column zijn visie op de algemene levensverwachting en hoe deze in tijden als de coronacrisis ineens kan veranderen. 

In de toekomst zullen we misschien wel 130 jaar oud kunnen worden. Tot voor kort hadden onderzoekers met deze stellige voorspelling volop de aandacht in de media. Omroep Max/Jan Mulder heeft in 2019 zelfs een hele TV-serie gewijd aan de vraag wat een 'eeuwig leven' voor ons en de samenleving zou kunnen betekenen.

Inmiddels drukken feiten ons met de neus op een heel andere realiteit. Want ineens was er corona. Een pandemie met de dreiging van massale sterfte. Iedereen kan besmet raken. Maar intussen is ook duidelijk dat het vooral degenen treft die Abraham of Sara hebben gezien. Van alle geregistreerde corona patiënten die in Nederland in een ziekenhuis zijn opgenomen zijn er circa negen op de tien 50 jaar of ouder. De hogere leeftijden domineren onder de patiënten. Onder de sterfgevallen is de leeftijdsconcentratie nog duidelijker. Niet meer dan 0,7% van alle geregistreerde sterfgevallen is jonger dan 50. Hoe hoger de leeftijd hoe groter het risico dat een besmetting een fatale afloop kan hebben. Dat laten althans de registratiecijfers van het RIVM per 26.04 duidelijk zien. In de geregistreerde sterfgevallen zijn 90-plussers ondervertegenwoordigd. Dat heeft waarschijnlijk te maken met een achterblijvende registratie van sterfgevallen met corona in verpleeghuizen 

De leeftijdsverdeling van coronadoden spreekt boekdelen. Hoe verder in het leven, hoe vaker het virus fataal blijkt. In feite niks nieuws. In het algemeen is overleven moeilijker naarmate we ouder worden, totdat het niet meer kan. Statistieken herinneren ons daar pijnlijk aan. En misschien geldt dat ook wel op het niveau van een samenleving als geheel. Een vergrijzende samenleving krijgt meer moeite met overleven als er ongewone situaties ontstaan zoals een pandemie. 
De Nederlandse samenleving is inmiddels behoorlijk op leeftijd, net als veel landen in Europa. Het maakt onze bevolking daarom minder weerbaar en bevattelijker dan de bevolking van ‘groene’  landen. In Europa is  26% van de inwoners  60-plusser. Twee keer zoveel als in Afrika. Italië staat in Europa aan kop met  30%. In Nederland is 26% van de inwoners ouder dan 60.
Met de vergrijzing groeit ook het idee dat ons leven steeds langer wordt. Maar is dat wel zo?  Hoe ouder we als collectief worden, hoe vatbaarder we bijvoorbeeld lijken te worden voor zaken als hittestress of griep epidemieën.  Zo zorgde een 18 weken durende griepepidemie in de winter van 2017-2018 voor een geschatte oversterfte van 9.500. Vooral onder ouderen. Dat leidde voor 2018 tot een hoger sterfterisico voor 65-jarigen en een achterblijvende levensverwachting. Een aankondiging van een verdere verhoging van de AOW leeftijd was op basis daarvan in 2019 niet meer aan de orde.  
In feite is er over een aantal jaren gezien geen sprake meer van een stijging. De levensverwachting voor 65-jarigen– gemeten op basis van sterftekansen kalenderjaar – is zowel in 2014 als 2018  19,9 jaar. 

En in dit jaar hebben we te maken met de coronacrisis, een crisis van geheel andere orde dan de voorgaande griepcrisis. We hebben te maken met een gezondheids- en economische crisis. En we staan nog maar aan het begin. De hele samenleving is van slag. En ondanks een lockdown zijn er sinds half maart in een tijdsbestek van 6 weken al bijna 5.000 geregistreerde coronadoden en is er sprake van een oversterfte van 7.000 a 8.000. We weten niet hoe het virus in de loop van het jaar toeslaat. Sommigen vrezen een tweede golf, een vaccin is er nog niet. Pas aan het eind van het jaar is het effect op de sterfterisico’s in 2020 vast te stellen. Maar dat de levensverwachting na ons 65e levensjaar met sprongen vooruit zal gaan lijkt een misplaatste veronderstelling. 130 jaar worden zal voorlopig wel een droom blijven…