groupLid worden

Onze expert, professor Jan Latten vertelt in deze column zijn visie op de algemene levensverwachting en hoe deze in tijden als de coronacrisis ineens kan veranderen. 

In de toekomst zullen we misschien wel 130 jaar oud kunnen worden. Tot voor kort hadden onderzoekers met deze stellige voorspelling volop de aandacht in de media. Omroep Max/Jan Mulder heeft in 2019 zelfs een hele TV-serie gewijd aan de vraag wat een 'eeuwig leven' voor ons en de samenleving zou kunnen betekenen.

Inmiddels drukken feiten ons met de neus op een heel andere realiteit. Want ineens was er corona. Een pandemie met de dreiging van massale sterfte. Iedereen kan besmet raken. Maar intussen is ook duidelijk dat het vooral degenen treft die Abraham of Sara hebben gezien. Van alle geregistreerde corona patiënten die in Nederland in een ziekenhuis zijn opgenomen zijn er circa negen op de tien 50 jaar of ouder. De hogere leeftijden domineren onder de patiënten. Onder de sterfgevallen is de leeftijdsconcentratie nog duidelijker. Niet meer dan 0,7% van alle geregistreerde sterfgevallen is jonger dan 50. Hoe hoger de leeftijd hoe groter het risico dat een besmetting een fatale afloop kan hebben. Dat laten althans de registratiecijfers van het RIVM per 26.04 duidelijk zien. In de geregistreerde sterfgevallen zijn 90-plussers ondervertegenwoordigd. Dat heeft waarschijnlijk te maken met een achterblijvende registratie van sterfgevallen met corona in verpleeghuizen 

De leeftijdsverdeling van coronadoden spreekt boekdelen. Hoe verder in het leven, hoe vaker het virus fataal blijkt. In feite niks nieuws. In het algemeen is overleven moeilijker naarmate we ouder worden, totdat het niet meer kan. Statistieken herinneren ons daar pijnlijk aan. En misschien geldt dat ook wel op het niveau van een samenleving als geheel. Een vergrijzende samenleving krijgt meer moeite met overleven als er ongewone situaties ontstaan zoals een pandemie. 
De Nederlandse samenleving is inmiddels behoorlijk op leeftijd, net als veel landen in Europa. Het maakt onze bevolking daarom minder weerbaar en bevattelijker dan de bevolking van ‘groene’  landen. In Europa is  26% van de inwoners  60-plusser. Twee keer zoveel als in Afrika. Italië staat in Europa aan kop met  30%. In Nederland is 26% van de inwoners ouder dan 60.
Met de vergrijzing groeit ook het idee dat ons leven steeds langer wordt. Maar is dat wel zo?  Hoe ouder we als collectief worden, hoe vatbaarder we bijvoorbeeld lijken te worden voor zaken als hittestress of griep epidemieën.  Zo zorgde een 18 weken durende griepepidemie in de winter van 2017-2018 voor een geschatte oversterfte van 9.500. Vooral onder ouderen. Dat leidde voor 2018 tot een hoger sterfterisico voor 65-jarigen en een achterblijvende levensverwachting. Een aankondiging van een verdere verhoging van de AOW leeftijd was op basis daarvan in 2019 niet meer aan de orde.  
In feite is er over een aantal jaren gezien geen sprake meer van een stijging. De levensverwachting voor 65-jarigen– gemeten op basis van sterftekansen kalenderjaar – is zowel in 2014 als 2018  19,9 jaar. 

En in dit jaar hebben we te maken met de coronacrisis, een crisis van geheel andere orde dan de voorgaande griepcrisis. We hebben te maken met een gezondheids- en economische crisis. En we staan nog maar aan het begin. De hele samenleving is van slag. En ondanks een lockdown zijn er sinds half maart in een tijdsbestek van 6 weken al bijna 5.000 geregistreerde coronadoden en is er sprake van een oversterfte van 7.000 a 8.000. We weten niet hoe het virus in de loop van het jaar toeslaat. Sommigen vrezen een tweede golf, een vaccin is er nog niet. Pas aan het eind van het jaar is het effect op de sterfterisico’s in 2020 vast te stellen. Maar dat de levensverwachting na ons 65e levensjaar met sprongen vooruit zal gaan lijkt een misplaatste veronderstelling. 130 jaar worden zal voorlopig wel een droom blijven…