Zonnehuis Zwolle 
Nijenhuislaan 175
8043 WB Zwolle
Tel. : 038 – 4574 574
www.zonnehuisgroep.nl

Het Zonnehuis Zwolle is onderdeel van de Zonnehuisgroep IJssel-Vecht. Klik op de afbeelding om deze visite in pdf te downloaden en hier voor de link naar Het Zonnehuis op ZorgkaartNederland.nl

Deze Zorgvisite is afgelegd in 2010 en ook gepubliceerd in het boek Thuis Zijn.

Kleinschalig wonen in een grootschalige setting: een zoektocht vol goede intenties

Het Zonnehuis Zwolle staat in een nieuwbouwwijk vol met klassiek Hollandse eengezinswoningen in alle soorten en maten, met her en der een flatgebouw er tussenin.
Het huis is een architectonische parel in de wijk. De vaandels waaieren ons gastvrij tegemoet als wij via de ruime parkeerplaats naar de voordeur lopen. Hoewel de Cascade vijver voor de entree het even niet deed toen we aankwamen, kunnen we ons voorstellen hoe je verleid wordt het huis binnen te gaan, als het water je klaterend toeroept.

De lichte, intieme, kleurrijk gestoffeerde hal straalt zorgzaamheid en attentie uit. De receptie is vriendelijk, op rolstoelhoogte ontworpen en uitnodigend gelegen. Het grand café en restaurant zijn onderdeel van de gemeenschappelijke hal en volop in gebruik. In de Spar verderop doen mensen hun boodschappen. De speelhoek voor de kinderen zit direct naast de tafeltjes waar je kunt eten. Loop je weer wat door dan tref je een wand met gevulde boekenkasten. Alleen de overmaat aan rollators en rolstoelen verraadt dat je hier niet in de centrale hal van een hotel bent.

EYEOPENER: Uitnodigende speelhoek en tv voor kinderen en bibliotheek in de hal.

Zelf de toegevoegde waarde van een keuze bepalen

Peter Rietveld is manager Facilitaire zaken, een bijenkorf aan organisatieonderdelen valt onder hem: ‘van wc rollen tot de bits and bites’ daarvoor kun je bij hem terecht. Zeg maar alle staf- en steundiensten met uitzondering van personeel, organisatie en financiën. Met Peter aan het woord volgt er een vloeiend verhaal. “Technisch en qua leefklimaat is er met dit nieuwe gebouw 100% verbetering, dat is wat anders dan 100% goed. Mensen in de zorg weten alles van de zorg. Mensen in de bouw weten alles van de bouw. Het wordt pas goed als beide in balans met elkaar zijn. In het bouwteam moet de zorg ook gelijkwaardig en actief deelnemen, naast de aannemer, de installateur en de architect.

EYEOPENER: In bouwteam moet de zorg gelijkwaardig deelnemen. De zorg moet functionaliteiten waaraan gebouw en inrichting moeten voldoen benoemen en toetsen.

Onder het bouwteam hangen allemaal werkgroepen. De rol van de zorgmensen moet daarin zijn, dat zij vooral de functionaliteiten waaraan de bouw en inrichting moeten voldoen, aangeven en checken of dat goed gebeurt. Containerbegrippen moet je vermijden. Een term als huiselijkheid moet je met de binnenhuisarchitect definiëren, anders gaat hij er op z’n eigen manier mee aan de haal en dan wordt het te grof. De cliëntenraad kan daar ook een goede rol in spelen. Of neem een begrip als kleinschalig wonen: vraag het 10 personen en je krijgt 10 antwoorden. Je moet steeds zelf de toegevoegde waarde van een voorziening die je in de bouw meeneemt bepalen: Wat is de meerwaarde als ik de was zelf doe? Wat is de meerwaarde van koken op de woongroep? Daar moet goed over worden nagedacht. Hetzelfde geldt voor zaken als de organisatie van de post en het al dan niet beschikken over aansluitpunten voor de telefoon. Onze rol als facilitaire dienst is om aan te geven wat technisch en financieel mogelijk is. Nu pakken we elke week een bepaald onderdeel bij de kop. Voor nieuwe kleinschalige woonvormen die we nu bouwen nemen we de leerpunten mee. We hebben een clubje ingesteld die de werkprocessen beschrijft.”

Servicepunt op alle locaties

De facilitaire dienst werkt met een servicepunt voor alle locaties. Peter heeft als beleid dat het werk in de frontlinie -waar het gaat om contacten met de bewoners- door de Zorgcombinatie zelf wordt gedaan: alles wat achter de schermen gebeurt, kan in principe uitbesteed. Dit is een bewuste keuze. Zijn brede facilitaire dienst is een integraal onderdeel van de organisatie om zowel het leven en welzijn van de bewoners en als dat van de medewerkers te kunnen dienen.

EYEOPENER: Werk in de frontlinie –waar het gaat om contacten met bewoners- altijd als organisatie zelf doen en niet uitbesteden.

Bij bouw voerde huisvestingsproblematiek de boventoon

Frank Kodden, waarnemend bestuurder vertelt ons terugkijkend niet onverdeeld gelukkig te zijn met de wijze waarop het kleinschalig woonconcept in een grootschalige setting is ingevoerd.

De huisvestingsproblematiek heeft destijds de boventoon gevoerd. De cultuur en bedrijfsvoering hobbelden er achteraan. Er is gebouwd vanuit het concept: ‘one size fits all’ te weinig rekening houdend met de verschillende doelgroepen. Zo zijn er nu 20 volwaardige keukens in de huiskamers, zowel voor de woongroepen waar mensen langdurig verblijven, alsook voor mensen die hier revalideren en hier dus maar kort zijn.

Toen het concept van kleinschalige zorg en groepswonen destijds geïntroduceerd werd is er omwille van flexibiliteit voor gekozen om het werkproces rondom de warme maaltijden niet te rigide en van bovenaf te sturen. Aan de teams op de huiskamers werd de keuze gelaten om of zelf te koken, of om daarbij voor een deel gebruik te maken van vooraf voorbereide componenten die via een regenereeroven zijn op te warmen, of om de volledige maaltijd via een regenereeroven te bereiden. Bij de keuze die men maakt blijkt niet de visie voorop te staan, maar eerder of er bijvoorbeeld voldoende bezetting is.

EYEOPENER: Druk van de huisvestingsproblematiek niet bepalend laten zijn voor keuzes zorg en bedrijfsvoering.

Wanneer we ons dat vroegtijdig hadden gerealiseerd, dan hadden we de aanschaf van (dure) regenereerovens wellicht achterwege kunnen laten. Bij een keuze voor kleinschalige zorg en wonen is het niet koken op de groep de dood in de pot. Daarom hebben we als management op dit punt het beleid aangescherpt en gesteld dat het gedeeltelijk of in zijn geheel niet zelf koken in de huiskamer strijdig is met onze visie. In ieder geval voor de doelgroep mensen met dementie hoort het zelf bereiden van de maaltijd (samen met de bewoners) in de huiskamer plaats te vinden.”

EYEOPENER: Laat geen keuze op wel en niet zelf koken. Zelf eten koken is een must.

Niet moeilijk doen

De klantenwensen komen voornamelijk via de cliëntenraad. De sfeer is er een van niet moeilijk doen, vooral het wonen zoals thuis nabootsen. Marja van der Linde, divisiemanager verpleeghuis zorg: “We hebben twee logeerkamers, maar wil je logeren en bij je partner op de kamer? Prima, stretcher erbij, maar alsjeblieft wel bij de receptie melden vanwege de brandweereisen”. Huisdieren, Marja ziet geen probleem, sterker nog, op dit moment wordt nagedacht hoe het gevoel van veiligheid van medewerkers tijdens de nachtdiensten vergroot kan worden en of het introduceren van een hond als huisdier, naast gezelligheid ook een positieve bijdrage kan leveren aan het gevoel van veiligheid.

EYEOPENER: Hond ook voor de nachtdienst prettig en veilig.

Er is 1 à 2 keer per jaar een overleg met de familie per straat. De reactie is: “Wat is dit leuk. Dit willen we vaker doen”. Familie wil zich nodig voelen.

De medewerkers

Op 40 bewoners zijn er 60 medewerkers. De aansturing gebeurt door een teammanager. De medewerkers zijn integraal verzorgenden. Er is een belevingsgerichte werkwijze.

Marja vertelt ons dat de zorg veel professioneler is geworden. In de praktijk zijn de contactmomenten die zo belangrijk zijn echter wel minder geworden, terwijl de bewoners hulpafhankelijker zijn geworden.

Ze zegt veel steun te hebben aan de facilitaire dienst. “We werken als een team”. Hoewel de staf- en steunfuncties uitgeplaatst worden naar een kantoorgebouw in Zwolle blijft Marja in haar kamer om de hoek van de hoofdingang zitten. Dat geldt ook voor de coördinator facilitaire dienst. De werkoverleggen staf en steun blijven wel hier in Het Zonnehuis gehouden worden.

De huisvesting: standaardisatie heeft ook beperkingen

In het Zonnehuis Zwolle zijn de bewonersruimten onderverdeeld in 4 buurten van 40 personen. Elke buurt bestaat uit vijf kleinschalige woongroepen van 8 personen. Deze liggen aan een straat. De buurten en straten hebben aan de streek gebonden namen.

EYEOPENER:Streekgebonden namen straten en buurten.

Er is een bewuste keuze is gemaakt voor standaardisatie. Dat heeft ook zijn beperkingen, zegt Peter. Neem bijvoorbeeld de betonkern activering in de plafonds, die het klimaat binnen regelen. In de beleving heeft dat ook weer een nadeel: “je hebt hier geen houtkacheltje”.

Het gebouw oogt heel licht, er is veel glas zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant. De hoeken van de woonkamers zijn ook binnen van glas voorzien, waardoor je een goed overzicht hebt. Marja: “Het plakplastic rukt wel op…” Elke woonkamer heeft een groot balkon of terras, de meeste aan de binnenkant van het gebouw. De gevel naar de straat en de rest van de wijk is strak zonder buitenruimte. Bij een woongroep heeft de familie een tuin aan de straatkant ingericht om meer levendigheid voor de bewoners te realiseren.

EYEOPENER: Werkgangen helemaal afgesplitst van bewonersgedeelten en eigen kleuren. 

In het hele gebouw zijn de bewonersgedeelten afgesplitst van de werkgangen, zodat ze geen hinder bezorgen aan de buurten. Geen karren met vuil linnengoed die langsrijden, of de tilliften en plasstoelen in het gezichtsveld. Het geeft rust en een zo normaal mogelijk levenspatroon. Alle aan het werk gerelateerde ruimten hebben een grijze kleur, de bewoners- en leefruimten een gekleurde deur. De sfeer mag volgens Marja nog wel wat huiselijker zijn: een kleedje hier, een naaimandje daar.

Ingenieus sleutelsysteem

Er is een ingenieus sleutelsysteem, waarmee via een chip medewerkers geautoriseerd worden om delen van het gebouw te kunnen betreden. Ook de familie kan zo’n sleutel bij de receptie krijgen, zodat men toegang heeft tot de ruimten die gemeenschappelijk zijn en tot die van de bewoner.

De bewonerskamers aan de straten in de buurten zijn comfortabel en allemaal gelijk in omvang. Wel is de ene wat prettiger gelegen dan de ander. De bewonerskamers zelf hebben geen balkons. De bewonerskamers hebben standaard plissé gordijnen. In een van de bewonerskamers heeft de familie de standaard gordijnen vervangen door eigen gordijnen, wat wel gezelliger oogt. Verder staat het elke bewoner vrij om de kamer geheel naar eigen smaak in te richten.

Marmoleum

Een leerpunt is dat in de gangen het marmoleum is doorgetrokken tot een paar decimeter op de muren. Niet goed! Dementerende ouderen kunnen dan niet onderscheiden waar het loopoppervlak van de gang ophoudt. Het werken met een contrasterende kleur tussen vloer en wand beter is beter.

Over het waarom van het standaard in Nederlandse verpleeghuizen aangelegde marmoleum wordt gezegd, dat de keuze voor marmoleum op gespannen voet staat met het willen bieden van een huiselijke omgeving. Maar daar staan argumenten tegenover op het gebied van hygiëne en het creëren van goede arbeidsomstandigheden voor medewerkers. Het is een voorbeeld hoe visie en praktijk ook het management plaatst voor dilemma’s.

EYEOPENER:Contrasterende kleuren vloer en wand wenselijk.

Haal de buurt maar binnen

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Neem bijvoorbeeld het aantrekken van commerciële activiteiten. We hebben immers een kapper, een fitnessruimte, een winkel, een restaurant. Het bestemmingsplan blokkeert het opnemen van publieke voorzieningen, omdat de bestemming zorg op deze locatie zit.

EYEOPENER: Bestemming zorg in bestemmingsplan legt beperkingen op aan de kwaliteit en het creëren van reuring voor de bewoners, als ook aan de financierbaarheid van de zorg. 

De winkel wordt weliswaar door de Spar geëxploiteerd, maar in de buurt mag daarvoor geen reclame worden gemaakt. De winkel is niet verbonden met het restaurant in de centrale hal, zodat er geen personele combi’s mogelijk zijn.

EYEOPENER:Let bij bouw op mogelijkheden van combineren van functies en daarmee van personeel.

In het gebouw is een prachtige kerk voor de wijk opgenomen. Het vinden van de goede samenwerkingsbalans is een ware zoektocht. De combinatie dementerende ouderen met kerkgangers uit de buurt vindt niet iedereen even plezierig.

Met opleidingsinstituten wordt samengewerkt. Laatst hebben leerlingen van de theoretische leerweg alle balkons schoongemaakt en de plantenbakken gevuld. Ook de kapsalon en de pedicure zijn leerwerkplaatsen. Een mobiliteitsteam van scholieren brengt bewoners wekelijks naar activiteiten.

EYEOPENER:Mobiliteitsteam van scholieren brengt bewoners naar activiteiten 

Aan wandelpaden rond het gebouw wordt gewerkt, zodat er voor bewoners en bezoekers meer aanleiding is om een ommetje te maken.

De snoezelruimte, de met gesponsord geld aanwezige relax/badruimte op een buurt, het zwembad, de fysiotherapie annex fitnessruimte, de kapper en de pedicure, het is er allemaal. De begroting voor het zwembad is op dit moment niet sluitend, waardoor er jaarlijks een afweging gemaakt moet worden of de kosten voldoende opwegen tegen de baten. Naast de bewoners kunnen buurtbewoners gebruik maken van de fysiotherapie annex fitnessruimte en het zwembad.

Zorgcombinatie Zwolle kiest ervoor om het aanbod van welzijnsactiviteiten toegankelijk te maken voor de wijk en voor de klanten vanuit de omliggende zorgwoningen en luxe appartementen binnen een straal van 500 meter rondom iedere locatie.

Er zijn contacten met het welzijnswerk en het bedrijfsleven. Met het kinderdagverblijf aan de overkant wordt veel samen gedaan. De kinderen van de medewerkers worden er opgevangen. In het nieuwbouwproject in Rouveen is het de bedoeling het voorplein delen met de basisschool die er tegenover staat om zo het onderlinge contact te stimuleren.

EYEOPENER: Ken de sociale en economische kaart van de wijk. Creëer projecten die jong en oud verbinden.

Er is veel interesse voor projecten die oud en jong verbinden. Zo worden wij geïntroduceerd in het fietssjoeën, met zijn tweeën op de fiets. Elke maand wordt dat vanuit Het Zonnehuis georganiseerd en er is groot animo voor. Nu is het ook mogelijk op de zondag in de formule ‘met je familie op de fiets’. Hollandser kan het niet en er is hoe kan het anders warme belangstelling voor.