Augustanahof: ankerpunt in een zorgzame buurt

De kapel herinnert bewoners en buurtgenoten aan de tijd dat de Augustanahof nog een Lutherse kerk was, gelegen in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. Sinds 2017 is de kerk, na een verbouwing, in gebruik als wooncomplex voor jong en oud. 21 bewoners, in de leeftijd van 0 tot 100, vormen samen een leefgemeenschap, met respect voor elkaars autonomie. Begin oktober waren we op bezoek in de Augustanahof en spraken met Ilse van Prooijen, diaconaal werker bij de Diaconie van de Evangelisch-Lutherse gemeente Amsterdam, en bewoners Jaap (80) en Anne-Mieke (28) over intergenerationeel wonen. 

Jaap, bewoner van het eerste uur, geniet elke dag van het wonen in de Augustanahof. “Als ik het in één woord omschrijf dan kom ik op ‘warm’. We wonen hier samen in een leefgemeenschap waar oprecht aandacht is voor elkaar.” Anne-Mieke vult aan: “Aandacht in praktische zin, maar ook in emotionele zin. Dat onderlinge contact en omzien naar elkaar waardeer ik enorm.” Allebei geven daarbij ook direct aan dat het respect voor ieders autonomie en privacy heel belangrijk is.

“Je moet niet denken dat je altijd moet helpen,” zegt Anne-Mieke. Op de vraag hoe dat dan werkt geven ze mooie voorbeelden. Zo hing Jaap bij de geboorte van een baby een banier met ’Welkom Tobias, jongste bewoner van onze Hof’, boven het raam van het appartement van zijn ouders. En is er een bewoner die het avondgebed een keer heeft verrijkt met trombonespel. Of een bewoonster die na een operatie in het ziekenhuis thuis verwelkomd wordt met een bosje bloemen, wat meteen een mooi haakje is om hulp aan te bieden. Ook worden drie bewoonsters genoemd die samen een medebewoner hebben begeleid in de laatste uren van het leven. Of wordt er gewoon even geholpen met het naaien van gordijnen. 

Anne-Mieke: “We kijken naar elkaar om op een manier die bij ieders persoon past, vanuit aandacht en wederzijds respect. Ilse vult aan: “De jongeren die hier wonen zijn er niet vóór de oudere bewoners. We streven een gelijkwaardige manier van samenleven na. Iedereen heeft zijn eigen talenten en capaciteiten en de combinatie van dit alles maakt dat er een vitale leefgemeenschap is. Door zo samen te wonen, kunnen ouderen langer zelfstandig blijven wonen. En, het draagt bij aan het voorkomen van eenzaamheid.”

Plek van stilte en plek van ontmoeting
Het geloof werkt verbindend. Anne-Mieke: “We hebben affiniteit met spiritualiteit, ieder vanuit zijn eigen geloofsovertuiging. Elke zondag vindt er dan ook in de kapel een Avondgebed plaats. De invulling ervan wordt vanuit de christelijke traditie verzorgd door de commissie Spiritualiteit, maar kan heel breed worden ingevuld. Het gebed wordt gedragen door de bewoners, het is echt óns avondgebed.” Het samenzijn staat open voor buurtbewoners en is mede door de vrije invulling heel toegankelijk. Na afloop volgen er dan ook regelmatig diepe, goede gesprekken. Jaap: “De kapel is, naast het wekelijks Avondgebed op zondag, alle dagen van de week open tussen drie en vier uur voor iedereen die de kapel wil bezoeken. De tuin van de Augustanahof is verder ook een stilteplek maar dan buiten in de open lucht, waar buurtbewoners en passanten welkom zijn om zich even 'in het groen' terug te trekken.”

De Hofkamer is juist een plek van ontmoeting. Elke donderdag is hier een koffieochtend voor bewoners en voor mensen uit de buurt. En op dezelfde dag organiseert Eetclub Erasmus, een buurtinitiatief, een gezamenlijke maaltijd waarbij mensen tegen betaling kunnen aanschuiven. 

Vitale leefgemeenschappen
De Evangelisch-Lutherse gemeente Amsterdam heeft de drie oorspronkelijke functies van de Augustanakerk - kerk, maatschappelijk en wonen - een nieuwe invulling gegeven in de Augustanahof. De kern van de Augustanahof is samenleven en omzien naar elkaar en de buurt. Ilse: “De Diaconie van der kerk wil heel graag vitale leefgemeenschappen vormen. De Augustanahof is daarvan een mooi voorbeeld. De verbinding met de buurt, die er van oudsher al heel sterk was door de kerk, blijft behouden. Zo komt er bij de entree van het complex een voedselkastje voor buurtbewoners die het even wat zwaarder hebben. En is er binnenkort een avond om samen met bewoners de rol van de Augustanahof als een ‘ankerpunt in een zorgzame buurt’ verder in te kleuren. De Hofkamer wordt ingezet voor activiteiten van kerk en buurt, zoals thematische bijeenkomsten, inloopactiviteiten en de al eerder genoemde wekelijkse maaltijd. De bewoners, kerk, buurtbewoners en vrijwilligers dragen bij aan deze activiteiten, en worden ondersteund door de Diaconie.” 

Juiste verhouding jong en oud
De Augustanahof omvat zestien (sociale) huurappartementen, waarvan vijftien voor de reguliere verhuur en één gastenkamer. Deze gastenkamer is bestemd voor een cliënt van de Stichting Timon, een hulpverleningsorganisatie voor kinderen, jongeren en ouders. Het beschikbaar stellen van de gastenkamer is een rechtstreeks gevolg van de opstelling van de Evangelisch-Lutherse gemeente aangaande haar opvatting in zake het diaconaat (hulp aan de naaste in moeilijke omstandigheden). Deelname aan 'het leven in de hof' wordt mede gezien als handreiking aan de tijdelijke bewoner om de weg te (her)vinden met het oog op toekomstig verder leven en zelfstandig ergens wonen. Van de ‘zittende bewoners' wordt in relatie tot de tijdelijke bewoner impliciet commitment verwacht en gevraagd. 

Interesselijst
Wie in de Augustanahof wil komen wonen, committeert zich aan het samen een leefgemeenschap vormen en inzet voor elkaar en buurtactiviteiten. De Diaconie heeft daarom een selectieprocedure opgesteld. Zo werkt men met een ‘interesselijst’ in plaats van een wachtlijst. Zodra er een appartement vrijkomt, maakt de Diaconie, in overleg met de bewonerscommissie, een profiel van de nieuwe bewoner. Dit profiel wordt gematched met de interesselijst. Twee potentiële bewoners worden vervolgens uitgenodigd om kennis te maken met de Augustanahof en haar bewoners. Het eenmalig bijwonen van het wekelijks avondgebed is een vast onderdeel van de kennismaking. 

Jaap: “Ook zijn geïnteresseerden welkom op de koffieochtend. Zo krijgen mensen een indruk van het leven hier op de Hof. En kunnen zij de sfeer proeven en zich een beeld vormen. Uiteraard volgt er ook een gesprek met de bewonerscommissie. De Diaconie besluit uiteindelijk wie er voorgedragen wordt als nieuwe bewoner. Maar het samen met de Diaconie optrekken in de selectieprocedure is heel fijn.” 
Ilse vult aan: “Als er een nieuwe bewoner moet komen is het een uitdaging om de juiste persoon te selecteren en om deze vervolgens goed te laten integreren in de hofgemeenschap. Daarbij is het goed managen van verwachtingen belangrijk en in de praktijk blijft dat ook ingewikkeld. Bijvoorbeeld over het ritme van de Augustanahof. Zo wordt je elke week verwacht bij het avondgebed en als je niet kan, dan meld je dat aan elkaar. Niet vanuit controledrang, maar vanuit betrokkenheid op elkaar.  De ene bewoner gaat daar makkelijker mee om dan de ander. Die wekelijkse ontmoeting vinden we belangrijk en we willen daar ontspannen, maar niet te makkelijk mee omgaan. Dat is soms zoeken en met elkaar in gesprek blijven.”

De leefgemeenschap bestaat voor ongeveer een derde uit jonge bewoners en twee derde uit oudere bewoners. De woningen zijn levensloopbestendig ingericht, zodat ouderen er kunnen blijven wonen tot aan hun overlijden, met eventuele zorg van buiten. Het streven is om de huidige mix tussen jong en oud aan te blijven houden bij het werven van nieuwe bewoners. Er is overigens geen afspraak gemaakt over wat ‘jong’ dan precies zou moeten zijn. Er wonen nu jonge mensen van met name rond de 30 jaar. Ook een koppeling met een opleiding, zoals bij veel beschreven voorbeelden van intergenerationeel wonen concepten, is hier niet. Jonge en oude bewoners hebben eenzelfde huurovereenkomst.  

Zich gezien voelen
Terug naar het begin van het gesprek. Op de vraag wat wonen in de Augustanahof voor hen betekent zegt Jaap: “Het was een droom van mij om aan een leefgemeenschap te bouwen. Ik voel mij hier echt onderdeel van de groep. Het brengt mij, maar ook de andere bewoners, levensenergie.” Anne-Mieke vult aan: “Je voelt je gezien op een manier die bij je past. Met respect voor de eigen autonomie. Het geeft mij persoonlijk rust, waardoor ik meer energie overhoud voor andere dingen.” 

De Augustanahof staat in het teken van de Lutherse traditie, het beste als volgt verwoord: ‘weten dat de genade voorop gaat, een optimistische kijk (vrolijkheid), het niet-dogmatische (vrijheid), geven om elkaar zonder elkaar de maat te nemen en een open en betrokken blik op de wereld’.