Dinsdag 10 oktober vond de online lunchdialoog ‘Een blik op de toekomst: uitdagingen, dromen en kansen’, een samenwerking tussen ZorgSaamWonen en Lithos bouw & ontwikkeling, plaats. Deze lunchdialoog was geen lunchlezing zoals we die kennen van ZorgSaamWonen, maar het gaat net even anders. Onder leiding van Lilian Grootswagers van Lithos nemen we kijkje in de keukens van een woningcorporatie, een investeerder en een zorginstelling. Zoals Lilian aangeeft, is het doel van de dialoog om een open gesprek te voeren tussen deze drie verschillende partijen die nu en in de toekomst een belangrijke rol spelen bij de inrichting van wonen en zorg in Nederland. De tafelgasten van vandaag zijn Jan van Barneveld (Directeur van De Alliantie Ontwikkeling), Hester Hulsbos (Programmamanager Vastgoed bij Triade Vitree) en Erwin Drenth (Country Manager Nederland bij Aedifica).

Verschillende groepen uit de samenleving onder één dak

De Alliantie is met 65.000 verhuurde eenheden de op een-na-grootste woningcorporatie van Nederland. Het werkgebied strekt zich uit van Het Gooi tot Amersfoort. De Alliantie vindt dat iedereen het recht heeft om mee te doen in de samenleving. Daarom bouwt en beheert de Alliantie sociale huurwoningen voor het laag- en het middeninkomen. Daarnaast helpt de Alliantie kwetsbare groepen aan een woning door middel van maatschappelijk huisvesting. Als het over zorg, wonen en de toekomst gaat, is het dus bij uitstek een partij om mee in gesprek te gaan.

De Alliantie werkte samen met Zenzo aan het concept van Hart van Vathorst. Bij Hart van Vathorst heb je een kerk, twee zorginstellingen, een kindercentrum en een restaurant in één gebouw. Door de combinatie van verschillende groepen uit de samenleving, met- en zonder zorgvraag, is dit met recht uniek te noemen. Ook in Almere wordt een soortgelijk concept ontwikkeld: Hart van Almere Poort. Jan van Barneveld vult aan: “Toen het initiatief voorbij kwam van Hart van Vathorst, hadden we echt zo iets van dit is de kers op de taart. Dat gaan we doen.” Jan ziet dat het ook echt een wijkfunctie heeft.

De interactie met de wijk is belangrijk. Dat verhaal begint bij de Alliantie zelf vindt Jan. Er zal iets gebouwd worden wat we de komende 100 jaar in die wijk terug zullen zien. Alleen woningen neerzetten is daarom niet voldoende. We willen dat mensen dingen samen met elkaar doen, dat er een draagvlak is voor voorzieningen en dat er vrijwilligers zijn voor de ondersteuning.

Uitdagende personeelstekorten

Triade Vitree biedt zorg en ondersteuning aan mensen met verstandelijke beperking of psychische stoornis.  Daarnaast bieden zij hulp aan kinderen, jeugdigen en gezinnen. Lithos heeft kortgeleden Sieradenweg Almere opgeleverd. De cliënten hebben hier allemaal een intensieve zorgvraag. Deze vorm van begeleiding vraagt om specifieke aanpassingen in de zeven gebouwen waar Sieradenweg Almere uit bestaat. De bewoners woonden voorheen op zeven verschillende locaties. Er werd een tekort aan goede zorg en netwerk ervaren. Nu zijn ze met alle deskundigheid samengekomen op één locatie.

De zorg blijft altijd in beweging en er moet altijd geanticipeerd worden op nieuwe ontwikkelingen. De grootste uitdaging op dit moment, als het gaat over huisvesting van mensen met een beperking, is volgens Hester het medewerkersprobleem. “We hebben echt veel en veel te weinig medewerkers”. Hierdoor kan je bijvoorbeeld minder goed anticiperen op spoedgevallen. Omdat personeel zo krap is, wil je hier zo efficiënt mogelijk mee omgaan. Je wilt dat er zo veel mogelijk contact is tussen medewerker en cliënt.

Het is meer dan alleen een gebouw

Housing with care is de slogan van Aedifica. Deze Engelse leus zegt al genoeg. Aedifica is gespecialiseerd in het aanbieden van duurzame en innovatieve vastgoedconcepten in heel Europa, maar met de focus op ouderen met een zorgvraag. Ze bouwen ‘futureproof vastgoed’. Erwin Drenth legt uit: “Misschien is de juiste term overheidsresistent. Voorbereid op de wijzigingen in de toekomst. Flexibiliteit is het hoofdthema”.  Erwin maakt een haakje naar het personeelstekort waar Hester over begon. Het is hierdoor belangrijk om woningen te bouwen waar mensen zo lang mogelijk de eigen regie kunnen behouden, waar ze zelfstandig kunnen blijven en waar je ook naar elkaar zult moeten omzien. “Formele zorg is er straks gewoon niet meer. Al hadden we geld zat, we hebben simpelweg de mensen niet. Er moet gekeken worden naar hoe we dit met elkaar gaan oplossen. Niet zozeer vanuit een liefdadigheidsgedachte, maar ik denk dat dit goede vastgoedconcepten oplevert.”

Vanuit het plan van Hugo de Jonge moeten er heel wat geclusterde woonvormen gebouwd worden de komende jaren. Dit is meer dan alleen een gebouw. Alleen een gebouw neerzetten is relatief eenvoudig maar voldoet niet. Je zal wat moeten doen met de omgeving, zorgen voor interactie. Aedifica heeft minder de gelegenheid om op gebiedsniveau te kijken, maar binnen het gebouw zorgen ze voor algemene ruimtes en community managers. “Je moet actief ontmoeting faciliteren en zorgen dat niemand moederziel alleen in een appartement wegkwijnt.” Naast de hardware kant van de bouw is de software kant wat Erwin betreft dus minstens zo belangrijk als het gebouw zelf.

Environmental Social Governance

De term Environmental Social Governance (ESG) kan je misschien bekend voorkomen, maar wat is het eigenlijk? En wat betekent dit voor beleggers? Het gaat bij ESG om Duurzaamheid en Milieu, Sociaal en Organisatie. Bij pensioenfondsen wordt er tegenwoordig al meer en meer nadruk gelegd op de Social kant. “Het zal mij niks verbazen als er over vijf jaar, misschien tien jaar, dezelfde nadruk op de S wordt gelegd als op de E nu.” vertelt Erwin. Zaken moeten niet afhankelijk zijn van het grote geld, maar als het grote geld besluit dat iets belangrijk is dan wordt daar dan ook daadwerkelijk op gefocust. Aedifica investeert niet in iets wat niet duurzaam is en naar ‘Paris-proof’ gaat. Erwin verwacht, en hoopt, dat het sociale aspect ook die kant op gaat.

Droomscenario wonen en zorg

De samenleving verandert voortdurend. Hoe creëren we een leefbare samenleving met alle obstakels die we nu tegenkomen? Vooral vroeger, maar nu nog steeds worden wonen, leven en leisure van elkaar gescheiden. De vraag die bij Jan, Hester en Erwin wordt gesteld is: Wat zie je voor je op het gebied van wonen en zorg over 10 jaar? Wat is jouw droomscenario en wat zou er nodig zijn om dit te realiseren? Uitdrukkelijk natuurlijk met het besef dat corporaties en zorginstanties afhankelijk zijn van de politiek.

Jan van Barneveld geeft aan niet alles te willen oplossen op complex-niveau. Ze kijken van de Alliantie graag op een grotere schaal.

Volgens Hester is de verbinding tussen de wijk en hun cliënten een bijzonder aspect. “Mensen vinden het in eerste instantie vervelend als mensen met een beperking bij je in de buurt komen wonen. Maar gezien worden als mens en mee mogen doen, is erg belangrijk. Daar kan de omgeving faciliterend in zijn. Om terug te komen op de Sieradenweg in Almere: daar woont een groep cliënten die moeilijk in een wijk te integreren is. Het is fijn dat het een eilandje lijkt waar voorkomende problemen ook binnen het eilandje gehouden kunnen worden. ” Je hebt nu eenmaal zorgvragers die op sommige plekken meer ruimte nodig hebben dan dat je in reguliere woonwijken kan bieden. Toch is het, net als bij de Sieradenweg in Almere, handig als het op de rand van een wijk gelokaliseerd is. Zo kan je alsnog gebruikmaken van de faciliteiten in de buurt, zoals de supermarkt. Je wilt geen extra voorzieningen neer moeten zetten.

Erwin geeft antwoord op de vraag met de woorden “De droom is om op gebiedsniveau te kunnen acteren. We zijn vaak beperkt tot het gebouw waar we in investeren. Er zijn nog steeds gebiedsontwikkelingen waar ‘gewoon’ 3000 woningen gepland worden”. Onvoorstelbaar noemt Erwin dit. “Is er dan niemand die roept van: zou er niet wat differentiatie in moeten?”. Er zou samengewerkt moeten worden met de hele keten.

Volgens Jan en Hester zouden er zo min mogelijk tailormade gebouwen gemaakt moeten worden. We zouden juist marktconform moeten bouwen. Samenwerking is vooral heel belangrijk. Er zijn regiotafels waar verschillende partijen met elkaar praten, maar de belegger zit hier niet bij. Volgens Hester moeten we juist met z’n allen aan tafel zitten. Juist ook de belegger moet bereid zijn daar in mee te doen.

Jan geeft aan te worden geleefd door de politiek. De Alliantie is een mammoettanker met een portefeuille die al jaren mee gaat. Er zijn vaak groepen die bovenaan staan als het gaat om huisvesting. Op dit moment staan vluchtelingen vanuit Oekraïne bovenaan de lijst. “Ik kan me niet bedenken dat de ouderen ergens bovenaan staan.” We krijgen meer ouderen en we krijgen een grotere zorgvraag. Er zou een langere lijn getrokken moeten worden door de politiek.  

Erwin reageert met het scenario van empty-nesters die vanuit een grote woning verhuizen naar een meer geschikte woning. Deze groep laat een woning achter die voor een (nieuw) gezin wat meer geschikt is. Dit zou 2.4 verhuizingen teweegbrengen. “Iedereen is bezig met zijn deelprobleem, maar we bedenken het hier in een half uur. Dan kan het toch niet zo verschrikkelijk ingewikkeld zijn?”

Oplossingen voor de toekomst

We zien veel kansen in de samenleving. Is het eigenlijk de rol van de corporatie om zorghuisvesting te faciliteren? Jan geeft aan hoe hij dit ziet voor de toekomst: “Volgens mij is het mogelijk, al is het maar omdat het mag. Sommige corporaties zijn daar meer in thuis, zoals Woonzorg Nederland. Hebben wij nou voldoende verstand? Dat is een vraag op landelijk niveau.” Lilian vult aan: “Dan krijg je net als bij de ziekenhuizen, waar zit de specialisatie. Je moet kijken waar de talenten en krachten en eerlijk bekennen als die ergens anders beter vertegenwoordigd zijn.”

Als je kijkt naar de vermenging van cliënten heeft volgens Hester de een meer ruimte nodig dan de ander. De een zal overlast bezorgen de ander niet. Je moet goed kijken naar wat je bij elkaar wilt zetten. Terugkomend op Almere, in het centrum hebben we een gebouw daar wonen mensen met en zonder zorgvraag gemengd met elkaar en dat gaat best goed. De sociaalbeheerder van de corporatie heb je nodig om snel te schakelen als het een keer mis gaat. Er zou altijd iemand moeten zijn waar je een hulpvraag aan kan stellen.

Bovendien, de sectoren die de sprekers vertegenwoordigen, hebben bepaalde kerncompetenties die veel voor elkaar kunnen betekenen. Je kunt niet alles zelf doen. Gezamenlijk naar vraagstukken kijken, kan bijdragen aan meer efficiënt werken.

Lagere huurprijs bij tegenprestatie

Lilian vervolgt het gesprek met een schets van een concept waarbij huurders bij tegenprestatie een lagere huurprijs kunnen krijgen. Erwin ziet dit kortgezegd niet zitten. Op 28 september tijdens het ZorgSaamWonen Congres gaf Stijn van Kreij van Butterfly Effect een keynote. Erwin was hierbij aanwezig en vertelt er meer over: “Die mensen krijgen geen korting op die woning. Als je niet een gelijkwaardige wederzijdse relatie hebt, bestaat er een disbalans. Liv inn in Hilversum is een succesvol voorbeeld, maar ik denk alleen dat dit soort concepten niet schaalbaar zijn. Tuurlijk lukt dat op sommige plekken, maar wil je serieuze aantallen realiseren, zul je toch iets met schaal moeten. Korting geven om vervolgens een kop koffie te drinken met buurvrouw, ik geloof niet dat dat haalbaar is.” Hester vult aan dat gelijkwaardigheid erg belangrijk is. “Samenwerken kan alleen als je gelijkwaardig aan elkaar bent.”

Subsidieregelingen

Erwin wil nog even benadrukken dat er tal van subsidieregelingen zijn. Zo is Aedifica bezig met een complex in het noorden van het land waarvoor zij 180.000 euro subsidie hebben gekregen. Zo een regeling maakt het vaak niet kostendekkend, maar het verzacht de pijn waardoor je van start kunt gaan.

Politieke eindnoot

We komen aan het eind van de lunchdialoog. Lilian stelt nog één vraag aan de tafelgasten: We zitten in een verkiezingssituatie in Nederland. Als je kijkt naar politiek Den Haag, wat is jouw boodschap?

Volgens Jan van Barneveld gebeurt er wel wat tegenwoordig met Hugo de Jonge, maar alsnog is één van de grootste problemen van Nederland het woningtekort. “Het probleem zit vooral in de ellenlange bureaucratische ontwikkelingsfase en niet in de relatief korte bouwfase. Maak keuzes en ga de problemen oplossen. Er is echt wel een aantal dingen die de politiek op kan lossen.” Hij benadrukt dat samenwerken en overleggen belangrijk is, maar er zouden ook keuzes gemaakt moeten worden. Volgens Jan heb je elkaar wel een keer gehoord. Ga aan de slag.

Hester heeft als boodschap aan Den Haag: loop eens een tijdje mee met de ouderenzorg of met de gehandicaptenzorg. “Dan voel je hopelijk ook dat de daadkracht nodig is.” Lilian vult aan: “Ken dus niet alleen de rapporten, maar ken vooral ook de praktijk.”

Erwin vindt dat de vertaling naar concrete afspraken beter kan en dat het aanjaagteam meer ruimte moet krijgen. Daarnaast geeft hij aan dat Nederland het derde beste zorgstelstel heeft van Europa, maar is dat nodig? Wat nou als je zegt dat dit ook nummer 6 mag zijn? In Duitsland betalen de mensen ruim het dubbele voor hun zorgpremie. Het is logischerwijs vervelend dat onze zorgpremie verhoogd wordt, maar kijk eens naar de context. Dit zou volgens Erwin ter discussie gesteld moeten worden.

Lilian eindigt met de boodschap dat een blik op de toekomst erg belangrijk is en dat het goed is vandaag ervaren te hebben dat deze sectoren daar allemaal mee bezig zijn: “Een mammoettanker is ook altijd weer met de toekomst bezig, ook al kan je niet zo heel flexibel manoeuvreren. Maar, kijken naar de toekomst is dus heel erg belangrijk.” Het kijkje in elkaars keuken is erg waardevol waardoor er hopelijk mooie samenwerkingen en oplossingen ontstaan. Lithos levert daar graag een bijdrage aan.

Bekijk hier het hele lunchdialoog terug!