Woonzorgcentrum Archipel
Poëziestraat 166
1321 HT Almere Stad
Tel: 036-5481700
http://www.archipel-almere.nl
email: gc.archipel@zorggroep-almere.nl

• Archipel: wonen als een gedicht
• Fietspad dwars door het gebouw
• Het motto is ‘Alles kan, en als het niet kan kunnen we het uitleggen’
• Twee zielen in het hart van het eten. Activiteiten pg-cliënten vragen de aandacht
• Restaurant De Ziel wil wel
• De Archipelhof mist belevingselementen 
• Een nog grotere openheid naar de omgeving zou goed zijn
• De website is modern en kan meer betekenen op het terrein van de ouderenzorg

 Archipel: wonen als een gedicht
De literatuurwijk in Almere-stad brengt ons in een opperbeste stemming. Dierbare schrijvers-en poëtennamen gaan ons voorbij op onze tocht naar ‘Archipel’, vernoemd naar de eerste gedichtenbundel (1923) van arts en dichter Jan Slauerhoff. Archipel is één van de acht woonzorgcentra van de Zorggroep Almere, de overkoepelende organisatie van eerstelijns gezondheidszorg en ouderenzorg. Er vallen ook maar liefst 23 gezondheidscentra onder, die de gehele eerstelijnszorg in Almere bestrijken.

Onze verwachtingen zijn hoog gestemd, en dat kan samenhangen met onze beginjaren in het zorgbeleid en bestuur. Begin jaren tachtig was proeftuin Almere het paradepaardje van planbaar ZorgNederland. Vanuit onze ambtenaren- en wethoudersrol destijds keken we jaloers naar wat daar allemaal op het nieuwe land van droom tot werkelijkheid werd gemaakt. Geïntegreerde eerste en tweede lijn vanuit één zorgorganisatie, met alle hulpverleners, inclusief de huisartsen in loondienstverband. En een ziekenhuis met een beddencapaciteit veel kleiner dan volgens de planningsmaatstaven van de Wet Ziekenhuisvoorzieningen is toegestaan, want door de sturing op de eerste lijn en de ouderenzorg kon dure tweedelijnszorg worden voorkomen en uitgesteld.

Fietspad dwars door het gebouw
Het navigatiesysteem heeft enige moeite ons naar het ingevoerde adres te sturen, want weet niet of wij ons met de auto ook op de busbanen mogen begeven. Er zijn geen borden die naar Archipel wijzen. Eenmaal voor de deur, zien we dat Archipel in een levendige omgeving staat.

Een drietal psychogeriatrische grondgebonden groepswoningen kijkt gezellig uit op het schoolplein van een basisschool. De overige drie psychogeriatrische groepswoningen die aan de andere kant van de gemeenschappelijke binnentuin (de Archipelhof) liggen, hebben zicht op het fietspad dat in het midden onder het gebouw doorloopt en het als het ware het gebouw doorkruist. Een vondst om levendigheid te creëren. Het fietspad verbindt de woonwijk met het winkelcentrum dat je steeds in het vizier hebt. Tegenover de Archipel staat een fraaie flat met glazen overloop over het fietspad, met 180 woningen voor senioren. De woningen worden verhuurd door woningcorporatie ‘De Groene Stad’ en worden via woningnet aangeboden.

Het motto is ‘Alles kan, en als het niet kan kunnen we het uitleggen’
Woonzorgcentrum Archipel is in 2003 gebouwd. Een overzichtelijke website brengt op een stimulerende manier het hele dienstenaanbod in beeld. De psychogeriatrische woongroepen van Archipel bieden plaats aan 41 bewoners; daarnaast zijn er nog twee woonclusters, bestaande uit: 36 één-kamer zorgappartementen op de eerste verdieping, waarvan 19 bestemd voor somatische verpleeghuiszorg en 17 voor verzorgingshuiszorg, en 40 zelfstandige twee-kamer zorgwoningen op de tweede en derde verdieping. Het centrum herbergt een eerstelijns gezondheidscentrum met huisartsen, maatschappelijk werkers, verpleegkundigen, jeugdgezondheidszorg, een geriatrisch arts, fysiotherapie inclusief gespecialiseerde fysiotherapie voor ouderen en een apotheek. Vanuit het centrum wordt thuiszorg geleverd. Bij het onderdeel thuiszorg staat op de website nadrukkelijk dat warme zorg wordt geleverd en gewerkt wordt met vaste contactpersonen.

Er zijn veel nieuwe digitale mogelijkheden als allerlei webdiensten, individueel inloggen, een webshop, fysio online, internetconsulten met hulpverleners, spreekuren en een encyclopedie functie. Erg professioneel, maar alleen nog vooral op de eerste lijn en de apotheekfuncties. Het motto van de website ‘Alles kan, en als het niet kan kunnen we het uitleggen’ is gedurfd en legt de lat hoog voor de organisatie. Hopelijk kan snel een digitale stap naar de ouderenzorg, waar Zorgroep Almere ook voor staat, worden gemaakt. Een zorgprogramma dementie wordt in het vooruitzicht gesteld. Wel spreekt ons de Zorglijn Almere aan: een team van deskundigen kan altijd gebeld en gemaild worden.

Twee zielen in het hart van het eten. Activiteiten pg-cliënten vragen de aandacht
In het deel van het gebouw waar ook het gezondheidscentrum zich bevindt, zit restaurant ‘de Ziel’ dat een buurtfunctie vervult. Het is 12.00 uur en het restaurant raakt gevuld met ouderen die er komen lunchen. Het restaurant staat open voor mensen uit de wijk. We horen dat het er op zondagavond altijd een heel drukke nering is dat het dan aanbeveling verdient te reserveren. De keuken zal goed zijn, al raken wij niet opgewonden van de koffie die wij geserveerd krijgen. Als lekkerbekken missen we een vitrine met lekkere taartjes en chocolaterie van de plaatselijke banketbakker. Wel is het mogelijk een stukje appeltaart met slagroom bij de koffie te krijgen, of anders voorverpakte stroopwafels, roze koeken of cake. We zien soep, pannenkoeken, uitsmijters en goed belegde broodjes langs komen, maar geen kaart of bord waarop staat wat hier allemaal te verkrijgen is. De keuken kookt vers op locatie en levert ook de dagelijkse maaltijden voor de zorgwoningen en zorgappartementen. Blijkens onderzoek dat in 2009 onder de cliënten ervan is gedaan en op de website is gepubliceerd (bravo!) is de waardering van hen over de kwaliteit van het eten matigjes. Hopelijk is er sinds 2009 wel verbetering opgetreden.
Op de psychogeriatrische woongroepen wordt elke dag zelf vers gekookt voor de bewoners. Een bewoner met wie wij over het hek van de tuin heen een praatje maken, vertelt ons dat het eten de ene dag lekkerder is dan de andere. Kijken we evenwel naar de tevredenheid van de vertegenwoordigers van de pg-cliënten over de maaltijden, dan wordt daar maar liefst een 9.8 voor gegeven, naast vele andere klinkende cijfers over facetten van het pg-groepswonen. We tellen maar liefs twee tienen en elf cijfers boven de acht! Alleen de dagbesteding en activiteiten krijgen een 4,7. Dat blijft toch het zwakke punt van menige ouderzorg organisatie voor de pg-cliënten. Wat ons wel charmeert is dat op de website per dag de activiteiten zijn op te roepen maar we vermoeden dat deze niet voor de pg-cliënten toegankelijk zijn.

Restaurant De Ziel wil wel
Van alle kanten is restaurant De Ziel te bereiken, zowel binnendoor via het gezondheidscentrum, als via de ingang aan het fietspad, waar dus ook een deel van de pg groepswoningen aan liggen. De binnendoor route is erg leuk om te lopen. Je kijkt je ogen uit aan de foto’s en andere zaken die uitgestald zijn. Maar hoe vaak en door wie wordt de route gebruikt? We zien er alleen maar personeelsruimten aan liggen en geen enkele uitnodiging om vooral eens erdoor heen te gaan lopen.

Het restaurant heeft een mooi aangelegde tuin met terras en vijver, waar het zomers goed toeven is. Een enorme Planetree, de visie van Archipel symboliserend, pronkt er fraai in en staat voor Zorg met en menselijke maat, hartelijkheid en respect in de omgang, een prettige omgeving en keuzevrijheid en beslissingsrecht. De jeu de boules baan, die de tuin moet herbergen kunnen wij niet zo een, twee, drie vinden, noch waar dan de benodigde ballen zijn te verkrijgen. Ook staan er twee wipkippen.

Verscholen in een hoek is een tuin voor kleine dieren: dikke konijnen zitten elkaar achterna, er lopen kippen rond en er staat een grote volière. We hebben niet de indruk dat daar nu allemaal veel aan gelegen is. We denken dat de binnentuin van de pg-bewoners hier meer mee gediend zou zijn.
Een manshoge foto van Jan Slauerhoff kijkt de restaurant ruimte in.
Het restaurant grenst aan een ruimte met biljarttafels, een bibliotheek en een leestafel, waar voor alle leeftijdsgroepen lectuur te vinden is. Zo zien we er bv. het blad Quest liggen, een interessant populair wetenschappelijk tijdschrift voor de jeugd. Er is ook een internetcafé. Archipel biedt daarnaast en keur aan activiteiten voor jong en oud, door het hele centrum heen, maar zoals gezegd in hoeverre deze activiteiten ook openstaan voor de bewoners van de psychogeriatrische woongroepen wordt ons niet duidelijk.

De Archipelhof mist belevingselementen
Het restaurant met z’n tuin en dierenverblijf is voor de bewoners van de psychogeriatrische woongroepen alleen onder begeleiding te bereiken. Zij zijn voor het buiten aangewezen op de voortuinen van de verschillende woongroepen, en op hun gemeenschappelijke binnentuin de Archipelhof. We proberen er een goede indruk van te krijgen. Onze algemene bevinding is toch dat het een weliswaar een fraaie binnentuin is maar dat er een verbetering mogelijk is op hoe je een tuin kunt laten leven en beleven voor en door pg-bewoners. Bijvoorbeeld door juist de kleine dieren daar te laten rondhollen, een moestuintje of bakken aan te leggen waar men zelf kruiden, fruit of tomaten kan kweken, toestellen die uitnodigen tot beweging, een vlindertuin, of een waterpartij met fontein.

De woongroepen zijn naar leefstijl samengesteld. Als we om het gebouw heen lopen kunnen we een blik werpen in de slaapkamers van de bewoners van de psychogeriatrische woongroepen. Het zijn kleine slaapkamers met een kast van het huis en een wastafel. Alhoewel je een paar dingen kunt meenemen van thuis, zoals een lekkere stoel, een kastje, een radio, wat schilderijen en foto’s, blijven het echt kleine slaapkamers waar je voor de gezelligheid overdag niet met je bezoek gaat zitten. De bewoners hebben geen eigen douche en toiletgelegenheid in de kamers. We missen dit soort informatie op de website, terwijl bij bv. de zorgwoningen en appartementen nadrukkelijk wel het aantal m2 en wijze van sanitair worden vermeld. De keukens van de groepswoningen bevinden zich achter in de woonkamers, Ook hier valt ons weer op dat de medewerkers met hun rug naar de bewoners staan te koken.

Een nog grotere openheid naar de omgeving zou goed zijn
De pg-groepswoningen hebben grote raampartijen en open (laag) hekwerk. De basisschool aan de overkant biedt veel mogelijkheden tot het verbinden van jong en oud. Op de website lezen we dat er veel met de scholen wordt samengewerkt. Dat kunnen we ook zien in het deel van het gezondheidscentrum waar een tentoonstelling is van leerlingen van de basisschool onder de titel vakantievogels.

Alleen aan de voorkant van het gebouw, waar de ingang zich bevindt en waar we ruimten treffen voor activiteiten en werkruimten is de boel erg gesloten: een enorme witte muur beslaat zeker 40% van de plint en de rest gaat schuil achter poepbruine, her en der wat schots en scheef hangende lamellen. De blinde muur voorkomt ook dat je bij regen beschut van de voordeur naar het restaurant kan lopen. De erboven gelegen woningen hebben noch aan de voorzijde, noch aan de achterzijde een balkon. De toegangshal met een wat in een hoek geduwde receptie nodigt ook niet uit om hier lekker te gaan zitten. Er is weinig om naar te kijken. De kapper bevindt zich op de eerste etage en er is geen winkeltje. Dat laatste is misschien ook niet nodig, omdat het winkelcentrum op een steenworp afstand ligt. Geen winkeltje in eigen huis moedigt mensen dan wel weer aan de deur uit te gaan voor boodschappen. In de hal treffen we geen plattegrond van het huis en geen looproute, die bewoners en bezoekers uitnodigt om alle voorzieningen te verkennen. Hoe weet je als bezoeker van de psychogeriatrie dat er naast de tuin van het restaurant een tuin voor kleine dieren is waar je met je naaste heen kan lopen?

De website is modern en kan meer betekenen op het terrein van de ouderenzorg
Hiervoor hebben we al digitale nieuwigheden van de website van Zorggroep Almere geprezen. De website bevat veel, maar zoals uit bovenstaande duidelijk wordt, niet alle informatie die je zou willen hebben over met name het wonen op de psychogeriatrische woongroepen en is zeker voor deze sector nog erg passief en kan veel concreter. Archipel reageert ook niet op de reacties over het huis op de website van ZorgkaartNederland.
Op de eigen website is men open over de onderzoeken naar de ervaringen met het huis van cliënten en hun vertegenwoordigers en de lezer vindt hier een samenvattende rapportage van de zorginhoudelijke meting. Dat getuigt van moed en is zeer te waarderen. De metingen zijn van het jaar 2009, dus als de organisatie de eigen afspraken nakomt van tweejaarlijks onderzoek, dan mogen we binnenkort nieuwe resultaten op de website tegemoet zien.

We treffen een fraai ingelijst exemplaar van de gedichtenbundel Archipel uit 1923. Hierin vinden we inspiratie voor onze recensie met als postuum eerbetoon hier het gedicht Onder het Zonnezeil uit de bundel Archipel.

Onder het zonnezeil, verrukt door den wind,
Zit ik gelukkig.
’t Noodlot is nukkig,
Maar er blijft niets meer dat me aan ’t leven bindt.
De vrouwen, vroeger voor eeuwig bemind,
Liet ik gelukkig
Vroegtijdig achter zonder kind.
Ik heb genoeg aan de natuur,
Altijd grootmoedig,
En aan de stille of stormende oceaan,
Eindloos voorspoedig.
Een vluchtig avontuur
Houdt me even opgetogen:
Meeuw, door een golf bewogen,
Veilig bevleugeld, toebehoorend aan
’t Onmeetlijk, onuitputtelijk azuur.

—
Jan Jacob Slauerhoff (1898-1936)

© 11 augustus 2011